Zespół jelita wrażliwego (IBS) – objawy, przyczyny, dieta.

Zespół jelita drażliwego to choroba występująca licznie we wszystkich krajach na świecie. To dokuczliwe i nawracające schorzenie, które samo w sobie nie zagraża życiu chorego. Może jednak znacząco wpłynąć na jego komfort psychiczny oraz fizyczny powodując przykre dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Jest to choroba mająca przewlekły, długotrwały charakter. Chorzy cierpią nie tylko ze względu na objawy choroby, ale także z uwagi na możliwość pogorszenia się relacji społecznych i rodzinnych. Czym dokładnie jest zespół jelita drażliwego? Jak diagnozuję się tę jednostkę chorobową? Jaką rolę spełnia dieta w kontekście poprawy komfortu osoby dotkniętej tym schorzeniem? Poniżej wskazujemy najważniejsze informacje na ten temat.

Czym jest zespół jelita drażliwego (IBS)?

Zespół jelita drażliwego, z języka angielskiego irritable bowel syndrome, to często występująca choroba czynnościowa związana z nieprawidłowym działaniem układu pokarmowego. Jest to zaburzenie, które posiada dobre rokowania dla pacjenta, jednakże znacząco wpływa na jego jakość życia – sukcesywnie ją pogarszając. Zgodnie z klasyfikacją jest to choroba przewlekła, w której istotnym czynnikiem są powtarzalne – i nawracające – bóle w obrębie brzucha. Według statystyk dotyczy ona nieco więcej niż 10% całej populacji świata. Najbardziej narażoną grupą wiekową na zdiagnozowanie IBS są osoby między 30 a 40 rokiem życia. Znacznie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Szacuje się, że wśród żeńskiej części społeczeństwa choroba ujawnia się ok. 2 razy częściej. Zespół jelita drażliwego jest nieoczywisty w rozpoznaniu. Wiąże się to z wykonywaniem różnego rodzaju zabiegów i procedur, które nie zawsze przynoszą skutek. IBS bywa mylony, w związku ze swoimi symptomami, z innymi znacznie bardziej niebezpiecznymi chorobami, np. nowotworowymi. Wciąż nie zbadano dokładnie, dlaczego tego typu jednostka chorobowa tak naprawdę powstaje. Wymienia się różne czynniki, które mogą mieć wpływ na jej rozwój:

• psychologiczne (stres, napięcie);
• genetyczne (występowanie w najbliższej rodzinie);
• dietetyczne (nieprawidłowa dieta, nadwrażliwość na różne czynniki);
• inne (np. środowiskowe, społeczne, odpornościowe).

Zespół jelita drażliwego – objawy

Osoby dotknięte zespołem jelita drażliwego uskarżają się najczęściej na nieprzyjemny, powracający ból brzucha. Ma on charakter nagły i powtarzalny. Chorzy wskazują, że bóle pojawiają się przynajmniej w jeden dzień tygodnia, biorąc pod uwagę okres tygodnia. Ważna jest także regularność objawów. Podczas IBS dolegliwości bólowe utrzymują się długotrwale, najczęściej przez kilka miesięcy – zanim chory zdecyduje się na diagnozę u specjalisty. Co więcej, symptomy bólowe nie są jedyną cechą IBS. Oprócz nich pojawia się także problem związany z prawidłowym wypróżnianiem się. W zespole jelita drażliwego chory ma problemy z regularnością defekacji – najczęściej jest ona wzmożona i wymaga kilku lub kilkunastu wypróżnień w ciągu jednego dnia. Pojawia się również nieregularny wygląd stolca. Podane cechy są ujęte w tzw. Kryteriach Rzymskich IV, które stanowią obecnie podstawę rozpoznawania zespołu jelita drażliwego. Wśród symptomów chorobowych wyróżnia się także różnego rodzaju objawy alarmujące, które nie koniecznie muszą być związane IBS (ale mogą o tej jednostce świadczyć). Są to m.in.: utrata wagi, anemia, antybiotykoterapia. W przypadku takiej sytuacji osoba zwykle jest diagnozowana również pod kątem występowania innych chorób, np. alergicznych i nowotworowych.

Zespół jelita drażliwego – przyczyny

Przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są do końca jasne. Jest to jednostka chorobowa o charakterze przewlekłym, która może wielokrotnie nawracać w trakcie całego życia. Proces diagnostyczny jest utrudniony, ponieważ choroba daje podobne symptomy, jak inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Wiadomo jednak, że zdecydowana większość przypadków IBS jest powiązana z dietą. Przyjmując odpowiedni jadłospis i kurczowo trzymając się zaleceń dietetycznych chorzy są w stanie załagodzić powstałe objawy. Ważna w tym kontekście jest modyfikacja swojego trybu życia i zrozumienie potrzeb swojego organizmu. Eliminacja składników pokarmowych, które zaostrzają objawy jest jednym ze sposobów na poprawienie komfortu codziennego funkcjonowania z IBS. Zespół jelita drażliwego przebiega najczęściej w jednym z czterech wariantów:

• IBS-C,
• IBS-D,
• IBS-M,
• IBS-U.

Pierwsza opcja (OBS-C) oznacza, że u osób dotkniętych problemem pojawiają się kłopoty z zaparciami, które mają dominujący charakter. W drugim wariancie (IBS-D) chorzy skarżą się na epizody biegunkowe, które znacząco pogarszają ich jakość życia społecznego oraz rodzinnego. Trzecia klasyfikacja (IBS-M) wskazuje na tryb mieszany, czyli związany z niestandardowym rytmem defekacji. Chory ma potrzebę wypróżniania się w nieregularnych godzinach, co jest bardzo często trudne w kontrolowaniu. Ostatnia opcja (IBS-U) nie jest sklasyfikowana i może łączyć w sobie wcześniejsze warianty.

Zespół jelita drażliwego – dieta

Zaimplementowanie odpowiednich nawyków żywieniowych to podstawa, jeśli chodzi o dążenie do zmniejszenia objawów chorobowych. Jadłospis powinien nie tylko wykluczać najbardziej przetworzone i drażniące produkty, ale także uwzględniać indywidualne preferencje każdej osoby. Wśród zaleceń specjalistów wskazuje się ograniczanie podaży tłustych, smażonych potraw. Dieta musi uwzględniać ewentualne alergie pokarmowe. Ważne, aby była ona dopasowana do każdego organizmu z osobna. Czynniki, które u jednej osoby wzmogą objawy, u innej mogą ich nie nasilać. Wśród najciężej trawionych produktów wyróżnia się: tłusty nabiał, kawę, kukurydzę, fasolkę, ostre potrawy, fast foody, drożdże, cebulę, czosnek, rośliny strączkowe, cytrusy i inne. Eksperci żywieniowi podkreślają, że dieta przy IBS powinna być ściśle kontrolowana i monitorowana. Chodzi o to, aby wyróżnić produkty, które powodują nasilenie objawów – a następnie z nich zrezygnować lub ograniczyć ich ilość w diecie. Lekarz gastrolog może zalecić także stosowanie preparatów na IBS. Najnowsze leki na zespół jelita drażliwego to m.in. Iberogast, Ibesan i Debutir. Nie należy jednak przeprowadzać leczenia na własną rękę – trzeba trzymać się zaleceń specjalisty w tym zakresie. Leczenie zespołu jelita drażliwego polega zatem na wizycie u lekarza pierwszego kontaktu, który da skierowanie do odpowiedniego specjalisty.

—

Źródła:

1. https://5wszk.com.pl/wp-content/uploads/2019/08/zalecenia_zywieniowe_w_zespole_jelita_nadwrazliwego_zjn_ibs.pdf
2. https://diety.nfz.gov.pl/diety/wp-content/uploads/2021/08/ebook-terapeutyczny-zywienie-ibs-online.pdf
3. https://leki.pl/poradnik/iberogast-ibesan-czy-debutir-leki-bez-recepty-na-zespol-jelita-drazliwego/