Sacharoza jest organicznym związkiem chemicznym, którego historia sięga aż do starożytności. Najpierw pozyskiwana była na Bliskim Wschodzie, wyłącznie z trzciny cukrowej, a od 1747 roku uzyskuje się ją również z buraków. Do Europy sprowadzono ją około IV wieku p.n.e., gdzie używana była w Grecji, zaś w Polsce zaczęto ją stosować na początku XIX wieku. Obecnie produkowana jest w ponad 120 krajach świata, przede wszystkim z trzciny cukrowej Saccharum officinarum, która stanowi 75% światowej produkcji. W Polsce dominuje produkcja sacharozy z buraków cukrowych Beta vulgaris, które są źródłem 24% światowej produkcji cukru. Największymi producentami cukru na świecie są Brazylia, Indie, Chiny, Tajlandia i Pakistan. Sacharoza występuje również w innych produktach żywnościowych, jak owoce czy produkty zbożowe. Jest to substancja nietoksyczna, a jej temperatura topnienia wynosi 184 °C. Jest to czysty węglowodór, pozbawiony wartości odżywczych. W związku z tym, że należy do disacharydów, organizm człowieka bardzo łatwo ją przyswaja.
Co to jest sacharoza?
Sacharoza jest dwucukrem, czyli disacharydem. Składa się z jednej cząsteczki glukozy i jednej cząsteczki fruktozy, połączonych ze sobą wiązaniem glikozydowym. Budowa sacharozy zalicza ją do grupy węglowodanów prostych, co dobrze można zaobserwować w jej wzorze strukturalnym. Czy sacharoza ma właściwości redukujące? Nie, ponieważ obie jej cząsteczki połączone są przez anomeryczne atomy węgla.
Sacharozę pozyskuje się przede wszystkim w procesie przemysłowego oczyszczania z buraków cukrowych i trzciny cukrowej, gdyż właśnie w tych roślinach występuje w największej ilości.
Sacharoza jest głównym składnikiem dobrze znanego cukru spożywczego, zaś w składach produktów gotowych oznaczamy ją jako cukier prosty. Można ją spotkać między innymi w czekoladach, cukierkach, ciastach, płatkach śniadaniowych, owocowych jogurtach, a także w dosładzanych suszonych owocach. Stosujemy ją jako naturalny środek słodzący, natomiast w większym stężeniu powyżej 65% używamy jej jako środka konserwującego.
Mnogość produktów bogatych w sacharozę powinna wpłynąć na ograniczanie dodatkowego słodzenia innych pokarmów czy napojów. Proces trawienia tego związku rozpoczyna się już w jamie ustnej, przez co w konsekwencji szybko wzrasta poziom glukozy we krwi.
Jakie są właściwości sacharozy?
Sacharoza występuje naturalnie w roślinach, jest biała i przyjmuje krystaliczną postać. Ma słodki smak oraz jest dobrze rozpuszczalna w wodzie, szybko się rekrystalizuje. Dzięki zdolności tworzenia kryształków cukru, z powodzeniem wykorzystywana jest w cukiernictwie do dekoracji wypieków. W 100 g cukru z buraka cukrowego znajduje się aż 99,8 g czystej sacharozy. Jest źródłem energii dla organizmu, jednak poza tym nie niesie za sobą żadnych wartości odżywczych.
Jedna łyżeczka cukru dostarcza 20 kcal, jedna łyżka natomiast 40 kcal. Słodzenie pokarmów czy napojów dostarcza zatem organizmowi samych pustych kalorii. Jedna łyżeczka cukru do herbaty powoduje, że w ciągu 6 miesięcy waga może wzrosnąć nawet o jeden kilogram. Ze względu na swoje właściwości znalazła zastosowanie w produkcji wielu produktów spożywczych. Może być z powodzeniem wykorzystywana także w przemyśle kosmetycznym, jako środek do depilacji, peelingi lub dodatek do mydeł glicerynowych. Cukier często łączy się z olejami lub innymi biologicznie aktywnymi substancjami. Przez co, oprócz oczyszczenia skóry, również się ją nawilża oraz odżywia.
Sacharoza – występowanie
Najbogatsze źródła sacharozy to oczywiście buraki, a także zielony groszek, fasole, kukurydza, ananas, mango, morele i mandarynki. Mniejsze ilości znajdują się również w innych owocach i warzywach, a także w produktach zbożowych.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku żywności przetworzonej. Gdzie sacharoza dodawana jest jako substancja słodząca do przetworów mlecznych, wyrobów cukierniczych, napojów i innych produktów. Co ważne, nie dodaje jej się wyłącznie do słodyczy i deserów. Może być stosowana nawet w produktach, które nie mają słodkiego smaku, jak wędliny, przetwory, sosy czy dania gotowe.
Suplementy obniżające poziom cukru w organizmie znajdziesz tutaj.
Sacharoza, fruktoza i glukoza – różnice
Zarówno sacharoza, fruktoza, jak i glukoza często występują w produktach spożywczych, jak warzywa czy owoce. Wszystkie nadają żywności słodkiego smaku. Glukoza w połączeniu z fruktozą tworzy sacharozę, zaś częściej niż w przetwórstwie spotykamy ją w aptekach, jako środek wspierający leczenie hipoglikemii. W żywności najczęściej łączy się ją z innym cukrem prostym. Dodawana też niekiedy do przetworzonej żywności w postaci dekstrozy, którą pozyskujemy ze skrobi kukurydzianej. Fruktoza jest dosyć podobna do glukozy i występuje naturalnie w owocach. Dużą jej zawartość znaleźć można w trzcinie cukrowej, burakach cukrowych, kukurydzy, miodzie i większości warzyw korzeniowych. Do przetworzonej żywności dodawana jest w postaci wysokofruktozowego syropu kukurydzianego. Spośród tych trzech cukrów, fruktoza ma najsłodszy smak, ale ma najmniejszy wpływ na poziom cukru we krwi.
Sacharozę podczas trawienia musimy rozbić na glukozę i fruktozę, zanim nasze ciało będzie mogło ją wykorzystać.
Czy sacharoza jest szkodliwa? Jaki wpływ na zdrowie ma sacharoza?
Sacharoza jest ogólnie obecna w naszym życiu dzięki naturalnemu występowaniu w produktach żywnościowych oraz dzięki dodawaniu jej do produktów przetworzonych, głównie słodyczy. Spożywana dzienna ilość cukru nie powinna przekraczać sześciu łyżeczek dziennie, gdyż jego nadmiar jest bardzo szkodliwy dla zdrowia i może doprowadzić do wielu poważnych chorób. Spożywana w nadmiarze może prowadzić do nadwagi, otyłości, wahań nastroju, cukrzycy typu 2, a nawet chorób serca. Sprzyja również starzeniu się skóry, gdyż nadmierne spożycie cukru powoduje przyłączanie się reszt cukrowych do białek, uszkadzając ich strukturę i sprawiając, że nie pełnią należycie swojej roli. W skórze uszkodzeniu ulega kolagen i elastyna, przez co staje się wiotka i skłonna do zmarszczek. Może wpłynąć także na powstanie insulinoodporności, co grozi powstaniem cukrzycy w wyniku wyczerpania i uszkodzenia trzustki, a także przekłada się na problemy z masą ciała i otłuszczeniem narządów wewnętrznych.
Co daje nam spożycie sacharozy?
Spożycie sacharozy daje szybki zastrzyk energii, który jednak szybko mija, co z kolei może wiązać się z pogorszeniem procesów myślowych i koncentracji. Ma wysoki indeks glikemiczny, wynoszący IG=68, przez co po spożyciu następuje szybki wzrost cukru we krwi, co z kolei skutkuje nagłym wyrzutem insuliny z trzustki. Osoby prowadzące siedzący tryb życia, które nie uprawiają aktywnie sportu, powinny zastępować cukier prosty na przykład ksylitolem, erytrytolem czy stewią. Ochotę na słodkie przekąski można zaś zastąpić przez owoce, które dodatkowo zawierają dużo witamin, składników mineralnych, antyoksydantów i błonnika. W innym przypadku pojawią się dodatkowe kilogramy, a w dalszej perspektywie mogą rozwinąć się również poważne choroby. Obecnie, jak wykazuje Światowa Organizacja Zdrowia, mamy do czynienia z międzynarodową plagą otyłości.
Cukier, oprócz wpływu na zdrowie fizyczne, może oddziaływać także na psychikę i uzależniać. Jego spożywanie powoduje wydzielanie tak zwanego hormonu szczęścia, czyli dopaminy. Jednocześnie aktywuje ośrodki w mózgu, na które działają narkotyki. Z czasem zwiększa się tolerancja organizmu na przyjmowaną substancję i do stanu osiągnięcia przyjemności potrzeba coraz większych ilości dopaminy, a zatem potrzeba jedzenia słodyczy też staje się coraz mocniejsza.
Znaczne ilości cukru w diecie mogą stać się przyczyną uszkodzenia naczyń krwionośnych, a w dalszych skutkach przyczynić się do wystąpienia licznych schorzeń układu krążenia, nawet zawału serca. Badania naukowe wykazały również duży związek pomiędzy nadmiernym spożywaniem sacharozy, a większym ryzykiem wystąpienia stanów depresyjnych. Zwiększa także ryzyko artretyzmu i nasila bóle stawów. Co istotne głównie dla mężczyzn, jedzenie przez nich zbyt dużej ilości cukru może powodować problemy z erekcją. Mnogość konsekwencji nadmiernego spożywania sacharozy powinna wpłynąć na codzienne wybory żywnościowe każdego człowieka.
Duży wybór suplementów wspomagających odchudzanie znajdziesz tutaj.
