Masz 35 lat, biegasz maratony, jesz „zdrowo”, a lekarz patrzy na wyniki lipidogramu jakby zobaczył ducha. LDL 180, trójglicerydy 250, HDL 35. „To niemożliwe w tym wieku, powtórzymy badanie”. Powtórka ta sama. Statyny w wieku kiedy rówieśnicy planują dzieci? Tymczasem nikt nie sprawdził twojego genotypu APOE który może oznaczać 15-krotnie wyższe ryzyko zawału. W Świat Supli codziennie spotykamy trzydziestolatków z tętnicami sześćdziesiolatków, którzy nie wiedzą że ich „zdrowa” dieta może ich zabijać. Dziś odkrywamy dlaczego miażdżyca zaczyna się w przedszkolu nie na emeryturze, jak gen APOE determinuje twoje ryzyko i które suplementy działają lepiej niż statyny bez niszczenia wątroby.
Gen APOE – Loteria Genetyczna Której Nie Wybierałeś
Gen APOE koduje apolipoproteinę E która transportuje cholesterol w organizmie. Masz trzy warianty: APOE2, APOE3, APOE4. Dziedziczysz po jednym od każdego rodzica, co daje 6 możliwych kombinacji. To determinuje jak metabolizujesz tłuszcze i jakie masz ryzyko miażdżycy.
APOE2/2 (1% populacji) – wygrana na loterii. Naturalnie niski cholesterol, prawie zerowe ryzyko miażdżycy. Możesz jeść smalec i mieć LDL 70. Problem: może rozwinąć się dysbetalipoproteinemia przy otyłości.
APOE3/3 (60% populacji) – neutralny wariant. Średnie ryzyko, cholesterol reaguje przewidywalnie na dietę. To „normalsi” dla których działają standardowe zalecenia.
APOE3/4 (20% populacji) – podwyższone ryzyko. 2-3x większe szanse na miażdżycę. Cholesterol reaguje przesadnie na tłuszcze nasycone. Masło podnosi LDL o 40 punktów zamiast 10.
APOE4/4 (2% populacji) – genetyczna bomba. 15x ryzyko miażdżycy, 12x ryzyko Alzheimera. LDL często >200 mimo diety. Zawał w wieku 40 lat to norma nie wyjątek. Standardowe zalecenia nie działają.
Problem: 99% ludzi nie zna swojego APOE. Leczysz cholesterol na ślepo nie wiedząc czy potrzebujesz diety ketogenicznej (świetna dla APOE2) czy zabije cię w 5 lat (fatalna dla APOE4).
Miażdżyca Zaczyna Się w Wieku 3 Lat
Badania autopsyjne żołnierzy z wojny w Korei i Wietnamie pokazały smugi tłuszczowe w tętnicach u 77% dwudziestolatków. Współczesne badania USG tętnic szyjnych znajdują blaszki miażdżycowe u 30% trzydziestolatków.
Proces zaczyna się gdy LDL wnika pod śródbłonek tętnicy, utlenia się i przyciąga makrofagi. Powstają komórki piankowate pełne cholesterolu. Przez 20 lat narasta cicho – zero objawów. Pierwszy objaw to często zawał lub udar.
Czynniki przyspieszające u młodych: insulinooporność (30% trzydziestolatków ma prediabetes), palenie (nawet e-papierosy), stres chroniczny (kortyzol niszczy śródbłonek), brak snu (<6h podwaja ryzyko), dieta wysoko przetworzona, PCOS u kobiet, testosteron egzogenny u mężczyzn.
Standardowa kardiologia czeka aż będziesz mieć 50 lat i zwężenie 70%. Tymczasem 50% zawałów to pęknięcie małej, „niegroźnej” blaszki u osoby z „normalnym” cholesterolem. Młoda, zapalna blaszka jest groźniejsza niż stara, zwapniała.
Test wapnia w tętnicach (calcium score) u 40-latka zwykle zero – lekarze mówią „wszystko ok”. Ale zero wapnia nie znaczy zero miażdżycy – młode blaszki nie są zwapniałe. Potrzebujesz: ApoB, Lp(a), LDL-P, oxLDL, CIMT tętnic szyjnych.
Pharmovit Cholesten + Cholesterol 60kaps-KLIKNIJ TUTAJ
Niacyna – Zapomniana Broń Przeciw Cholesterolowi
Niacyna (witamina B3) była pierwszym lekiem na cholesterol, używana od lat 50-tych. Obniża LDL o 20%, trójglicerydy o 30%, podnosi HDL o 30%. Jedyny lek który poprawia wszystkie parametry lipidowe. Ale wypadła z łask przez skutki uboczne i lobby statynowe.
Mechanizm: hamuje lipolizę w tkance tłuszczowej = mniej wolnych kwasów tłuszczowych w wątrobie = mniej produkcji VLDL = mniej LDL. Dodatkowo hamuje CETP = więcej HDL. Redukuje Lp(a) o 20% – statyny tego nie robią.
Problem: flush – zaczerwienienie i pieczenie skóry przez 30-60 minut. 80% ludzi rezygnuje. Ale da się kontrolować: zacznij od 100mg, zwiększaj o 100mg co tydzień do 1000-2000mg. Bierz z jedzeniem, nigdy na czczo. Aspiryna 81mg 30 minut przed niacyną blokuje flush.
Niacyna immediate-release (zwykła) vs extended-release (przedłużone uwalnianie) vs no-flush (inozytol hexaniacinate). IR najskuteczniejsza ale najwięcej flushu. ER mniej flushu ale częściej problemy z wątrobą. No-flush zero flushu ale kontrowersyjna skuteczność.
Badanie AIM-HIGH i HPS2-THRIVE „pokazały” że niacyna nie działa. Ale: dodawali niacynę do statyn (efekt już maksymalny), używali złej formy, pacjenci mieli HDL >40 (niacyna działa najlepiej gdy HDL <35). Meta-analiza starszych badań: redukcja zawałów o 25%.
Bergamotka – Statyna z Drzewa Cytrusowego
Bergamotka to cytrus rosnący tylko w Kalabrii. Zawiera unikalne flawonoidy (brutieridin, melitidin) które działają jak naturalne statyny – hamują HMG-CoA reduktazę. Ale bez skutków ubocznych statyn.
Badania pokazują redukcję LDL o 25-30%, trójglicerydów o 30%, wzrost HDL o 20%. U niektórych efekt porównywalny z 20mg simwastatyny. Plus: poprawia wrażliwość na insulinę, redukuje stan zapalny, chroni śródbłonek.
Mechanizm szerszy niż statyny: hamuje ACAT (mniej estrów cholesterolu), aktywuje AMPK (jak metformina), blokuje oksydację LDL. To nie tylko obniżenie liczb ale poprawa jakości cholesterolu.
Dawka skuteczna to 500-1000mg ekstraktu standaryzowanego na 38% flawonoidów. Tańsze „500mg bergamotki” to często owoc nie ekstrakt – 10x słabsze. BPF (Bergamot Polyphenolic Fraction) to gold standard ale kosztuje 100-150 zł miesięcznie.
Synergia z innymi: bergamotka + czerwony ryż (10mg monakoliny K) = efekt jak 40mg statyny. Bergamotka + niacyna = poprawa wszystkich parametrów. Bergamotka + omega-3 = redukcja trójglicerydów o 50%.
Problem: szeroki rynek podróbek. Prawdziwa bergamotka z Kalabrii ma certyfikat pochodzenia. Chińskie „bergamot extract” to często zwykły cytrus z dodatkiem hesperydyny.
Swanson Bergamot Extract 500mg 30vkaps-KLIKNIJ TUTAJ
Tokotrienole – Witamina E Której Nie Znasz
Myślisz że witamina E to tokoferol? To tylko połowa historii. Tokotrienole to „młodsza siostra” tokoferolu – podobna struktura ale 50x silniejsze działanie przeciwmiażdżycowe.
Tokotrienole hamują HMG-CoA reduktazę jak statyny ale przez inny mechanizm – degradacja enzymu nie hamowanie. Efekt: LDL spada o 15-25%, trójglicerydy o 20%. Ale prawdziwa magia to w tętnicach.
Delta-tokotrienol i gamma-tokotrienol redukują blaszki miażdżycowe. Badanie UNIQUE: 24% redukcja objętości blaszek w tętnicach szyjnych po roku. Statyny stabilizują blaszki, tokotrienole je kurczą.
Mechanizm: hamują adhezję monocytów do śródbłonka (początek miażdżycy), blokują proliferację komórek mięśni gładkich (rozrost blaszki), indukują apoptozę komórek piankowatych (czyszczenie blaszki), chronią przed oksydacją LDL.
Problem: alfa-tokoferol (zwykła witamina E) blokuje działanie tokotrienoli. Większość suplementów witaminy E to mieszanka. Musisz brać czyste tokotrienole bez tokoferolu. Annatto tokotrienole (90% delta, 10% gamma) najlepsze.
Dawka: 300mg tokotrienoli wieczorem (cholesterol produkowany w nocy). Z tłuszczem dla wchłaniania ale nie z dużą ilością – paradoksalnie dużo tłuszczu pogarsza wchłanianie tokotrienoli.
Kompleksowy Protokół Anty-Miażdżycowy
Podstawa dla wszystkich:
- Omega-3: EPA 2g + DHA 1g (redukcja trójglicerydów, stabilizacja blaszek)
- Witamina D3: 4000-6000 IU (niedobór = 2x ryzyko miażdżycy)
- K2 MK-7: 200mcg (kieruje wapń do kości nie tętnic)
- Magnez: 400mg (rozluźnia naczynia, obniża ciśnienie)
- CoQ10: 200mg jeśli >40 lat lub na statynach
Dla APOE3/4 i APOE4/4:
- Bergamotka BPF: 1000mg
- Tokotrienole: 300mg wieczorem
- Niacyna: 1000-2000mg (jeśli tolerujesz flush)
- Kurkumina: 1000mg z pieprzem (przeciwzapalne)
- Czosnek 1200mg (redukuje blaszki)
Dla wysokich trójglicerydów (>150):
- Omega-3 farmaceutyczna: 4g EPA
- Berberyna: 500mg 3x dziennie
- Cynamon cejloński: 3g
- Chrom: 400mcg
Zaś dla niskiego HDL (<40):
- Niacyna: priorytet #1
- Policosanol: 20mg (kubański z trzciny)
- Ekstrakt z pestek winogron: 300mg
- Ćwiczenia HIIT: jedyny sposób naturalnie podnieść HDL
Hiro Lab Omega 3 120softgels-KLIKNIJ TUTAJ
APOE4 – Specjalne Zasady Gry
Jeśli masz APOE4/4, standardowe zalecenia cię zabiją. Dieta niskotłuszczowa? LDL spadnie o 10 punktów. Dieta ketogeniczna? LDL skoczy do 300. Musisz iść środkową drogą.
Dieta dla APOE4: 35% tłuszczu (głównie mono-), 35% białka, 30% węgli złożonych. Żadnych tłuszczów nasyconych – nawet olej kokosowy podniesie LDL o 50. Oliwa, awokado, orzechy (nie nerkowce). MCT olej paradoksalnie ok.
Timing posiłków krytyczny: 3 posiłki, zero przekąsek, 14h przerwy nocnej. IF 16:8 obniża ApoB o 20%. Ale nie dłużej – APOE4 + długi post = wzrost LDL.
Ćwiczenia 2x ważniejsze: APOE4 + siedzący tryb = pewna miażdżyca. 150 minut tygodniowo średniej intensywności minimum. HIIT 2x tydzień konieczny dla HDL. Siłowe 2x dla insulinowrażliwości.
Alkohol absolutnie nie – APOE4 + alkohol = 10x szybsza miażdżyca. Nawet „zdrowe” czerwone wino. Resweratrol w tabletkach jeśli chcesz.
Monitorowanie – Nie Tylko Cholesterol
Lipidogram podstawowy to za mało. Potrzebujesz:
ApoB: najlepszy marker ryzyka, cel <60 mg/dl
Lp(a): „genetyczny cholesterol”, >30 mg/dl = problem
LDL-P: liczba cząsteczek ważniejsza niż masa
oxLDL: utleniony LDL, prawdziwy sprawca
hsCRP: stan zapalny, <0.5 idealnie
CIMT: grubość tętnic szyjnych USG
Częstotliwość: co 3 miesiące na początku leczenia, co 6 miesięcy gdy ustabilizowane. CIMT raz w roku. Calcium score co 5 lat jeśli >0.
Cele zależą od ryzyka:
APOE4/4 lub Lp(a) >100: LDL <55, ApoB <50
Jeden czynnik ryzyka: LDL <70, ApoB <60
Prewencja pierwotna: LDL <100, ApoB <80
Nie patrz na jedno badanie – trend ważniejszy. LDL może wahać się o 30% dzień do dnia. Średnia z 3 pomiarów.
Kiedy Statyny Są Konieczne
Suplementy mają granice. Gdy LDL >190 mimo wszystkiego, ApoB >120, Lp(a) >150, calcium score rośnie – statyny ratują życie. To nie porażka naturalnch metod ale genetyka z którą nie wygrasz.
Ale możesz minimalizować dawkę i skutki uboczne. Rosuwastatyna 5mg + bergamotka + tokotrienole = efekt jak 20mg samej statyny. Dodaj CoQ10 200mg + PQQ 20mg przeciw uszkodzeniu mitochondriów.
Strategia pulsacyjna: statyna co drugi dzień zamiast codziennie. 80% efektu, 50% skutków ubocznych. Niektórzy: poniedziałek-środa-piątek wystarcza.
Monitoruj CK (uszkodzenie mięśni), ALT/AST (wątroba), glukoza (statyny podnoszą). Jeśli rosną – zmniejsz dawkę, dodaj suplementy.
Przypadki z Życia
35-letni programmer, APOE3/4, LDL 180, HDL 32. Dieta wegańska „dla zdrowia” – dużo węgli, mało tłuszczu. Zmiana: więcej białka, oliwa zamiast węgli, bergamotka 1000mg, niacyna 1500mg, omega-3 3g. Po 3 miesiącach: LDL 120, HDL 48. Bez statyn.
28-letnia z PCOS, trójglicerydy 400, LDL 150. Insulinooporność napędzała lipidy. Berberyna 1500mg, omega-3 4g, inozytol 4g, dieta low carb. Po 6 miesiącach: TG 110, LDL 95, zrzuciła 15kg. Miesiączki się unormowały.
42-latek APOE4/4, LDL 280 mimo diety. Rodzina: ojciec zawał w wieku 45. Musiał wdrożyć statynę ALE: rosuwastatyna 5mg co drugi dzień + bergamotka + tokotrienole + niacyna. LDL 90, bez uszkodzenia mięśni. CIMT cofnął się o 10%.
Podsumowanie Bez Ściemy
Miażdżyca w wieku 30 lat to nie paranoja ale rzeczywistość dla 30% populacji. Gen APOE determinuje ryzyko bardziej niż styl życia. Nie znasz swojego APOE = leczsz się na ślepo.
Suplementy działają, często lepiej niż leki dla łagodnych przypadków. Bergamotka + tokotrienole + niacyna = efekt małej dawki statyny bez skutków ubocznych. Ale musisz brać systematycznie, w odpowiednich dawkach, przez miesiące.
Nie czekaj na objawy – pierwzym objawem miażdżycy jest często śmierć. Zrób rozszerzoną diagnostykę (ApoB, Lp(a), CIMT), poznaj swój genotyp, działaj proaktywnie.
W Świat Supli widzimy trzydziestolatków którzy odwrócili miażdżycę bez statyn i pięćdziesięciolatków których statyny nie uratowały bo za późno. Różnica? Ci pierwsi wzięli sprawy w swoje ręce zanim było za późno.
Koszt suplementacji to 300-500 zł miesięcznie. Koszt zawału to 100000 zł i często życie. Wybór należy do ciebie ale pamiętaj – twoje tętnice nie czekają aż będziesz gotowy się nimi zająć.
Miażdżyca i Gen APOE – Pytania i Odpowiedzi
Diagnostyka i Gen APOE
Gdzie mogę zbadać swój genotyp APOE i ile to kosztuje? Test APOE dostępny w większych laboratoriach genetycznych. Koszt: 300-500 zł. Laboratoria: Diagnostyka, Genomed, Invicta. Niektóre oferują panel „kardio” z APOE + inne geny sercowe za 800-1200 zł. Alternatywa: testy konsumenckie typu 23andMe (150 USD) pokazują APOE ale musisz pobrać surowe dane i sprawdzić rs429358 i rs7412. UWAGA: APOE4 = też 12x ryzyko Alzheimera – niektórzy wolą nie wiedzieć. Test wymaga świadomej zgody, przemyśl czy chcesz znać wynik.
Mam 32 lata, LDL 165, lekarz mówi że w tym wieku to normalne – czy się martwić? LDL 165 w wieku 32 to NIE jest normalne – to początek miażdżycy. „Normalny” LDL dla prewencji to <100, optymalny <70. Twoje tętnice kumulują cholesterol od dzieciństwa. Każdy rok z LDL >130 to rok przyspieszonej miażdżycy. Żądaj: ApoB (powinno być <80), Lp(a) (wyklucz genetyczne obciążenie), hsCRP (stan zapalny), CIMT tętnic szyjnych jeśli możesz. Nie czekaj aż będziesz mieć 50 lat – wtedy za późno na prewencję, zostaje tylko leczenie.
Wynik APOE3/4 – co to konkretnie znaczy dla mojego ryzyka? APOE3/4 (jedna kopia „złego” genu) = 2-3x wyższe ryzyko miażdżycy vs APOE3/3. W liczbach: jeśli średnie ryzyko zawału do 60 roku to 10%, twoje to 20-30%. Plus: gorzej reagujesz na tłuszcze nasycone (masło podniesie LDL o 30-40 punktów nie 10), szybciej rozwijasz insulinooporność, masz 3-4x ryzyko Alzheimera po 65. Dobra wiadomość: znając genotyp możesz dostosować dietę i suplementację. APOE3/4 świetnie reaguje na dietę śródziemnomorską, omega-3, regularne ćwiczenia.
Czy test Lp(a) jest ważny jeśli mam normalny cholesterol? ABSOLUTNIE TAK! Lp(a) to „genetyczny cholesterol” – nie zależy od diety, tylko od genów. 20% populacji ma Lp(a) >30 mg/dl = podwyższone ryzyko. >50 = 2x ryzyko. >100 = 3x ryzyko zawału/udaru. Możesz mieć LDL 80 i Lp(a) 150 = wysokie ryzyko mimo „świetnego” cholesterolu. Lp(a) najbardziej zaniżany czynnik ryzyka – większość lekarzy nie zleca. Test kosztuje 50-80 zł, robisz raz w życiu (poziom się nie zmienia). Jeśli wysoki – agresywna kontrola innych czynników bo Lp(a) ciężko obniżyć.
Suplementy – Dawkowanie i Bezpieczeństwo
Niacyna daje mi potworny flush – czy to groźne i jak sobie radzić? Flush (zaczerwienienie, pieczenie, swędzenie) to nieszkodliwa reakcja na uwolnienie prostaglandyn. Nieprzyjemne ale nie groźne. Trwa 20-60 minut. Strategia: 1) Zacznij od 50-100mg, zwiększaj o 50mg co 3 dni. 2) ZAWSZE z jedzeniem, najlepiej tłustym. 3) Aspiryna 81mg 30 min przed niacyną blokuje flush u 80% osób. 4) Jabłko przed niacyną (pektyna spowalnia wchłanianie). 5) Bierz przed snem – prześpisz flush. 6) Unikaj alkoholu i ostrych przypraw – nasilają flush. Po 2-4 tygodniach większość adaptuje się i flush znika.
Bergamotka czy czerwony ryż – co lepsze na cholesterol? Różne mechanizmy, można łączyć. Czerwony ryż zawiera monakolinę K = naturalna statyna. Skuteczny (LDL -20-30%) ale może dawać bóle mięśni jak statyny. Bergamotka działa łagodniej, szerszy efekt (też HDL i trójglicerydy), zero skutków ubocznych. Jeśli wybierać jedno: bergamotka bezpieczniejsza długoterminowo. Idealnie: bergamotka 500mg rano + czerwony ryż 5mg monakoliny wieczorem = synergia. Ale monitoruj CK (enzymy mięśniowe) przy czerwonym ryżu.
Kupiłem tokotrienole ale mają też tokoferole – czy to problem? Tak, to problem. Alfa-tokoferol konkuruje z tokotrienolami o te same receptory i transportery. Nawet 20% alfa-tokoferolu może zablokować działanie tokotrienoli na cholesterol. Szukaj „tocotrienols tocopherol-free” lub „annatto tocotrienols” (naturalnie bez tokoferoli). Jeśli już kupiłeś mieszankę – bierz przynajmniej 6h od innych suplementów z wit. E i nie przekraczaj zalecanej dawki. Lepiej kupić nowe, czyste tokotrienole – różnica w skuteczności ogromna.
Ile czasu muszę brać suplementy żeby zobaczyć efekt na cholesterol? Bergamotka: pierwsze efekty 4-6 tygodni, pełne 3 miesiące. Niacyna: 2-4 tygodnie na LDL/TG, 6-8 tygodni na HDL. Tokotrienole: 6-8 tygodni na cholesterol, 6-12 miesięcy na regresję blaszek. Omega-3: 2-3 tygodnie na trójglicerydy. Czerwony ryż: 4 tygodnie. Kombinacja wszystkich: często dramatyczna poprawa w 6-8 tygodni. Ważne: rób lipidogram co 3 miesiące na początku żeby dostosować dawki.
Interakcje i Skutki Uboczne
Czy mogę brać bergamotkę ze statynami? Tak, często świetna kombinacja. Bergamotka potęguje efekt statyn = możesz zmniejszyć dawkę statyny. Przykład: 20mg atorwastatyny = 10mg atorwa + 1000mg bergamotki, mniej skutków ubocznych. Niektóre badania pokazują że bergamotka chroni przed uszkodzeniem mięśni przez statyny. Bergamotka nie interferuje z CYP3A4 (nie ma interakcji jak grejpfrut). Jedyny minus: kosztuje. Ale lepsza tolerancja statyn często warta ceny.
Biorę niacynę 2g i mam podwyższone enzymy wątrobowe – przerwać? Sprawdź jaką formę bierzesz. Extended-release (ER) niacyna częściej podnosi enzymy niż immediate-release (IR). Jeśli ALT/AST >3x normy – przerwij natychmiast. Jeśli <2x normy – zmniejsz dawkę o połowę, zmień na IR, dodaj sylimaryę 300mg i NAC 600mg dla wątroby. Kontrola enzymów za 4 tygodnie. Niektórzy nie tolerują >1.5g niacyny. Alternatywa: inozytol hexaniacynate („no-flush niacin”) łagodniejszy dla wątroby ale kontrowersyjna skuteczność.
Mam bóle mięśni od czerwonego ryżu – czy to rabdomioliza? Prawdopodobnie nie rabdomioliza (to ekstremalne) ale miopatia jak od statyn. Czerwony ryż = monakolina K = naturalny analog lowastatyny. Zrób CK (kinaza kreatynowa) – jeśli >5x normy, przerwij natychmiast. Jeśli <3x, zmniejsz dawkę. Dodaj CoQ10 200mg – statyny/monakolina blokują produkcję CoQ10 co daje bóle mięśni. Niektórzy lepiej tolerują bergamotkę + tokotrienole bez czerwonego ryżu.
Omega-3 rozrzedza krew – czy mogę brać przed operacją? Omega-3 ma mild efekt antypłytkowy ale przy dawkach <4g EPA+DHA minimalne ryzyko krwawienia. Większość chirurgów zaleca przerwę 1 tydzień przed planowaną operacją dla pewności. Jeśli bierzesz >4g lub łączysz z aspiryną/klopidogrelem – 2 tygodnie przerwy. Pilna operacja – powiedz anestezjologowi. W praktyce problemy rzadkie ale lepiej dmuchać na zimne.
Dieta i Styl Życia
APOE4/4 – czy naprawdę nie mogę jeść masła i jajek? Przy APOE4/4 tłuszcze nasycone to trucizna – masło może podnieść LDL o 50-80 punktów. Jajka kontrowersyjne – cholesterol dietetyczny mniej ważny niż nasycone tłuszcze ale niektórzy APOE4 są „hiper-responders”. Test: zjedz 2 jajka dziennie przez 2 tygodnie, sprawdź lipidogram. Jeśli LDL skoczy >20 punktów – limituj do 2-3 tygodniowo. Alternatywy: oliwa extra virgin, awokado, orzechy (nie kokos!), tahini. MCT oil paradoksalnie OK – nie podnosi LDL u APOE4.
Dieta keto podniosła mi LDL z 120 do 280 – co się stało? Klasyczny „lean mass hyper-responder” – szczupłe osoby na keto często mają eksplozję LDL. Mechanizm: wątroba produkuje mnóstwo VLDL żeby transportować tłuszcz jako paliwo. Plus: jeśli masz APOE4, keto = katastrofa. Opcje: 1) Przerwij keto – LDL spadnie w 2-4 tygodnie. 2) Zmodyfikuj – mniej nasyconych, więcej mono (oliwa, awokado). 3) Dodaj węgle 50-100g. 4) Sprawdź ApoB i oxLDL – jeśli normalne, wysokie LDL może być „benign”. Ale LDL >200 długoterminowo = ryzyko.
Piję alkohol 2x w tygodniu – jak bardzo szkodzę tętnicom? Zależy od APOE i ilości. APOE4 + alkohol = 10x szybsza miażdżyca, nawet „zdrowe” czerwone wino. APOE3 – umiarkowane picie (1-2 drinki) może być neutralne lub lekko protekcyjne przez polifenole. ALE: alkohol podnosi trójglicerydy, ciśnienie, stan zapalny. Jeśli TG >150, każdy alkohol szkodzi. Kompromis dla APOE3: 1-2 szklanki suchego czerwonego wina tygodniowo z posiłkiem. Dla APOE4: zero lub resweratrol w tabletkach.
Monitorowanie i Cele
ApoB vs LDL – które badanie ważniejsze? ApoB zdecydowanie ważniejszy. LDL mierzy masę cholesterolu, ApoB liczbę cząsteczek. Możesz mieć LDL 100 (ładnie) ale ApoB 120 (dużo małych, gęstych cząsteczek = groźne). ApoB najlepszy pojedynczy marker ryzyka. Cel: <80 prewencja pierwotna, <60 jeśli APOE4 lub czynniki ryzyka, <50 prewencja wtórna. Koszt badania: 40-60 zł. Jeśli możesz zrobić tylko jedno – ApoB nie LDL.
CIMT tętnic szyjnych 0.8mm w wieku 35 lat – to dużo? 0.8mm to powyżej 75 percentyla dla 35-latka = masz tętnice 50-latka. Nie panika ale działaj: <0.6mm idealnie, 0.6-0.8 podwyższone ryzyko, >1.0 znaczna miażdżyca. Dobra wiadomość: CIMT może się cofnąć. Agresywna terapia (LDL <70, ApoB <60) + tokotrienole mogą zmniejszyć CIMT o 0.1mm/rok. Kontrola co rok. Jeśli rośnie mimo leczenia – czas na statyny.
Calcium score 0 ale LDL 180 – czy muszę się leczyć? TAK! Calcium score 0 znaczy że nie masz zwapniałych blaszek ale nie wyklucza miękkich. Młode blaszki (najgroźniejsze bo pękają) nie mają wapnia. LDL 180 gwarantuje że tworzysz blaszki. Za 10 lat calcium score będzie 100+. Działaj teraz gdy łatwo zapobiec nie później gdy trzeba leczyć. Cel: LDL <100 minimum, idealnie <70. Zacznij od suplementów, daj sobie 3 miesiące. Jeśli nie zejdzie <130 – rozważ statynę.
Specjalne Przypadki
Mam Hashimoto i wysokie przeciwciała – czy to podnosi cholesterol? Tak! Niedoczynność tarczycy (nawet subkliniczna) podnosi LDL o 20-40%. Mechanizm: mniej receptorów LDL w wątrobie = cholesterol zostaje we krwi. Najpierw wyrównaj TSH <2.0, FT3 w górnej tercji normy. Sam ten krok może obniżyć LDL o 30 punktów. Plus: zapalenie autoimmune podnosi hsCRP = dodatkowe ryzyko. Lecz Hashimoto, przeciwciała często spadają, cholesterol się normalizuje. Niektórzy potrzebują T3 (nie tylko T4) dla optymalnych lipidów.
PCOS, insulinooporność, TG 350 – od czego zacząć? Insulinooporność napędza wysokie TG przy PCOS. Priorytet: berberyna 500mg 3x dziennie (jak metformina naturalna), inozytol 4g (40:1 myo:d-chiro), omega-3 4g EPA. Dieta: low carb nie keto, IF 16:8. Ćwiczenia: siłowe 3x tydzień (budują wrażliwość na insulinę). Cel: HOMA-IR <2.0, wtedy TG same spadną <150. Niektóre z PCOS świetnie reagują na spironolakton – obniża androgeny i poprawia lipidy.
63 lata, po zawale, statyny nie toleruję – alternatywy? Po zawale statyny gold standard ale jeśli nie tolerujesz: 1) Spróbuj innej – rosuwastatyna lub pitawastatyna lepiej tolerowane. 2) Dawka co drugi dzień + suplementy. 3) Ezetimib 10mg (blokuje wchłanianie cholesterolu) + bempedoic acid (nowy lek). 4) PCSK9 inhibitory (zastrzyki co 2 tyg) ale drogie. 5) Agresywna suplementacja: bergamotka 1500mg + tokotrienole 400mg + niacyna 2g + omega-3 4g + czerwony ryż 10mg. Cel po zawale: LDL <55, ApoB <45 – musisz być agresywny.
