Boswellia serrata to nie jest kolejny „naturalny suplement przeciwzapalny” z listy substancji które teoretycznie coś robią ale praktycznie nikt nie wie jak. To jeden z niewielu botanicznych składników który ma konkretny, udowodniony mechanizm działania na poziomie molekularnym, badania kliniczne z grupą placebo, i co najważniejsze, działa przez zupełnie inny szlak niż klasyczne leki przeciwzapalne typu ibuprofen czy diklofenak.
Problem z większością suplementów przeciwzapalnych polega na tym że producenci rzucają hasłami typu „wspiera zdrowe reakcje zapalne” albo „tradycyjnie stosowany przy bólach stawów” bez podania jakichkolwiek konkretów. Z Boswellią jest inaczej. Wiemy dokładnie które związki są aktywne, wiemy który enzym hamują, wiemy jakie są efektywne dawki, i wiemy że nie wszystkie ekstrakty na rynku są równe.
Tu właśnie pojawia się AKBA, czyli kwas 3-O-acetylo-11-keto-β-boswelliowy. To najpotężniejszy składnik aktywny żywicy Boswellia serrata i jednocześnie najrzadszy. Naturalna żywica zawiera go zaledwie 0.7-4% w zależności od gatunku i warunków. I tu zaczyna się problem, bo większość tanich ekstraktów na rynku ma go tak mało że efekt przeciwzapalny jest znikomy. Standaryzacja na AKBA to nie marketingowy chwyt, to różnica między suplementem który działa a suplementem który jest drogim placebo.
Popularność Boswellii w ostatnich latach wynika z kilku czynników. Po pierwsze, rosnąca świadomość problemów związanych z długotrwałym stosowaniem klasycznych NLPZ-ów takich jak ibuprofen czy diklofenak. Ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego, uszkodzenia nerek i zdarzeń sercowo-naczyniowych przy przewlekłym stosowaniu jest realne i dobrze udokumentowane. Pacjenci i lekarze szukają alternatyw które są bezpieczniejsze przy długoterminowym stosowaniu. Po drugie, publikacja wyników randomizowanych badań klinicznych które pokazują że wzbogacone ekstrakty Boswellia faktycznie działają w konkretnych wskazaniach jak choroba zwyrodnieniowa stawów. Po trzecie, rozwój technologii ekstrakcji i formulacji który umożliwił produkcję ekstraktów o znacznie wyższej zawartości AKBA i lepszej biodostępności niż tradycyjne preparaty.
W tym artykule wyjaśnię Ci dokładnie jak Boswellia hamuje stany zapalne na poziomie biochemicznym i dlaczego ten mechanizm jest tak wyjątkowy. Pokażę Ci różnice między dostępnymi ekstraktami i wyjaśnię co oznaczają oznaczenia typu 5-Loxin, Aflapin czy Casperome. Omówię wyniki badań klinicznych w chorobie zwyrodnieniowej stawów, chorobach zapalnych jelit i astmie. I na końcu dam Ci konkretne wskazówki dotyczące dawkowania i wyboru właściwego produktu.
Now Foods Boswellia Extract 500mg 90softgels-KLIKNIJ TUTAJ
Historia i Botanika Czyli Dlaczego Indyjskie Kadzidło Ma Znaczenie Medyczne od 5000 Lat
Boswellia serrata to drzewo z rodziny Burseraceae rosnące głównie w Indiach (stany Andhra Pradesh, Gujarat, Madhya Pradesh, Jharkhand i Chhattisgarh), ale gatunki Boswellia występują też w Północnej Afryce i na Półwyspie Arabskim. Gdy kora drzewa zostanie nacięta, wypływa żywica która po wyschnięciu tworzy grudki nazywane w tradycji ajurwedyjskiej „Salai guggal” lub „Indian frankincense” (indyjskie kadzidło).
W medycynie ajurwedyjskiej żywica Boswellia była stosowana od tysięcy lat przy stanach zapalnych stawów, chorobach płuc, biegunce, chorobach skóry i jako środek przeciwbólowy. Teksty ajurwedyjskie opisują jej zastosowanie przy „sandhi vata” (bólach stawów) i „shwasa” (duszności). To że starożytni lekarze intuicyjnie trafili na substancję która faktycznie działa przeciwzapalnie jest fascynujące i pokazuje wartość etnofarmakologii.
Żywica Boswellia składa się z trzech głównych frakcji. Około 30-60% stanowi żywica właściwa zawierająca kwasy boswelliowe (aktywne składniki). 5-10% to olejki eteryczne odpowiedzialne za charakterystyczny aromat kadzidła. Reszta to polisacharydy (guma) które nie mają działania farmakologicznego.
W frakcji żywicznej zidentyfikowano ponad 12 różnych kwasów boswelliowych, ale główną uwagę farmakologiczną przyciągają cztery z nich: β-kwas boswelliowy (β-BA), acetylo-β-kwas boswelliowy (Aβ-BA), kwas 11-keto-β-boswelliowy (KBA), oraz kwas 3-O-acetylo-11-keto-β-boswelliowy (AKBA). Z tych czterech AKBA ma najsilniejsze działanie przeciwzapalne ale występuje w najniższym stężeniu w naturalnej żywicy.
Warto wiedzieć o różnicach między gatunkami Boswellia bo wpływają na skład chemiczny produktów końcowych. Analiza chemiczna wykazała że żywica Boswellia sacra (z Omanu) zawiera około 7% AKBA, podczas gdy Boswellia serrata (z Indii) tylko około 0.7%. Całkowita zawartość kwasów boswelliowych też jest wyższa w B. sacra (około 49%) niż w B. serrata (około 30%). Jednak większość badań klinicznych była przeprowadzona z ekstraktami z B. serrata i większość produktów na rynku pochodzi z tego gatunku.
7Nutrition Omega 3 200softgels-KLIKNIJ TUTAJ
AKBA Hamuje 5-Lipoksygenazę Czyli Enzym Którego Nie Blokuje Żaden Popularny Lek Przeciwzapalny
Żeby zrozumieć dlaczego Boswellia jest tak wyjątkowa, musimy cofnąć się do podstaw biochemii zapalenia. Kiedy w Twoim organizmie pojawia się uszkodzenie tkanki lub infekcja, komórki odpornościowe uwalniają kwas arachidonowy z błon komórkowych. Ten kwas arachidonowy jest następnie przetwarzany przez dwa główne szlaki enzymatyczne, cyklooksygenazę (COX) i lipoksygenazę (LOX), na całą gamę mediatorów zapalenia.
Szlak COX produkuje prostaglandyny i tromboksany. To właśnie ten szlak blokują NLPZ-y takie jak ibuprofen, naproksen, diklofenak i aspiryna. Dlatego te leki są skuteczne przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Ale mają też poważne skutki uboczne bo prostaglandyny są potrzebne do ochrony śluzówki żołądka, prawidłowej funkcji nerek i regulacji przepływu krwi.
Szlak LOX, a konkretnie 5-lipoksygenaza (5-LOX), produkuje zupełnie inną klasę mediatorów zapalenia zwanych leukotrienami. Leukotrieny są potężnymi czynnikami chemotaktycznymi które przyciągają neutrofile i inne komórki zapalne do miejsca zapalenia. Są też silnymi substancjami kurczącymi mięśnie gładkie oskrzeli, dlatego odgrywają kluczową rolę w astmie. I są odpowiedzialne za przewlekły komponent wielu stanów zapalnych.
Klasyczne NLPZ-y nie dotykają szlaku 5-LOX. To oznacza że nawet przy wysokich dawkach ibuprofenu czy diklofenaku, leukotrieny nadal są produkowane i nadal napędzają zapalenie. Co gorsza, zablokowanie szlaku COX może paradoksalnie nasilić szlak LOX bo więcej kwasu arachidonowego zostaje przekierowane na produkcję leukotrienów. To zjawisko nazywane jest „przesunięciem arachidonianowym” i może tłumaczyć dlaczego niektórzy pacjenci nie reagują dobrze na NLPZ-y.
Tu wchodzi Boswellia. Kwasy boswelliowe, a szczególnie AKBA, są specyficznymi inhibitorami 5-lipoksygenazy. AKBA hamuje 5-LOX z IC50 wynoszącym zaledwie 1.5 μM, co czyni go bardzo potentnym inhibitorem. Co więcej, jest to inhibitor niekompetycyjny i nieodwracalny, co oznacza że nie rywalizuje z substratem o miejsce aktywne enzymu tylko wiąże się w innym miejscu i trwale inaktywuje enzym.
Problem z Biodostępnością AKBA Jest Realny i Dlatego Nie Wszystkie Ekstrakty Działają Tak Samo
Tu dochodzimy do najbardziej praktycznego aspektu całej dyskusji o Boswellii. AKBA i inne kwasy boswelliowe są substancjami wysoce lipofilowymi o bardzo słabej rozpuszczalności w wodzie. To oznacza że po połknięciu standardowego ekstraktu Boswellia, tylko niewielki procent AKBA faktycznie wchłania się z przewodu pokarmowego do krążenia.
Badania farmakokinetyczne na zdrowych ochotnikach pokazują skalę problemu. Po podaniu pojedynczej dawki 333 mg ekstraktu Boswellia w formie standardowych cząsteczek lipidowych, maksymalne stężenie AKBA w osoczu (Cmax) wynosiło zaledwie 8.04 ng/mL, a czas do osiągnięcia tego szczytu (Tmax) to 1.5 godziny. Dla porównania KBA (kwas 11-keto-β-boswelliowy) osiągał wyższe stężenia 23.83 ng/mL ale i tak daleko poniżej stężeń które wykazują aktywność in vitro.
Ta słaba biodostępność tłumaczy dlaczego dawki stosowane w badaniach klinicznych musiały być relatywnie wysokie. W tradycyjnych ekstraktach 60-70% standaryzowanych na całkowite kwasy boswelliowe, zawartość AKBA wynosi zaledwie 3-4%. Żeby uzyskać istotną dawkę AKBA musisz więc przyjąć kilkaset miligramów takiego ekstraktu.
Branża suplementacyjna odpowiedziała na ten problem rozwojem ekstraktów wzbogaconych i formuł poprawiających biodostępność. Najpopularniejsze z nich to 5-Loxin standaryzowany na 30% AKBA, Aflapin (również znany jako AprèsFlex) standaryzowany na 20% AKBA plus frakcja olejowa, oraz Casperome będący kompleksem fosfatydylocholiny z ekstraktem Boswellia.
Aflapin zasługuje na szczególną uwagę bo mimo niższej zawartości AKBA (20% vs 30% w 5-Loxin) wykazuje około 52% lepszą biodostępność w badaniach na zwierzętach. To dlatego że frakcja nielotnych olejów z żywicy Boswellia która jest dodana do Aflapinu działa jako naturalny nośnik poprawiający wchłanianie. W badaniach klinicznych Aflapin działał szybciej (poprawa już po 5 dniach vs 7 dni dla 5-Loxin) i przy niższych dawkach (100 mg vs 250 mg).
Badania Kliniczne w Chorobie Zwyrodnieniowej Stawów Pokazują Efekty Już Po 5-7 Dniach
Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartritis, OA) jest najlepiej przebadanym wskazaniem dla ekstraktów Boswellia serrata. Przeprowadzono co najmniej pięć randomizowanych badań kontrolowanych placebo które oceniały skuteczność różnych formulacji Boswellia w OA kolana.
Kluczowe badanie z 2008 roku (Sengupta i współpracownicy) było randomizowanym, podwójnie zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniem trwającym 90 dni z udziałem 75 pacjentów z potwierdzoną OA kolana. Pacjenci otrzymywali 100 mg lub 250 mg 5-Loxin (30% AKBA) dziennie lub placebo. Oceniano ból na skali VAS (Visual Analog Scale), indeks funkcjonalny Lequesne’a, oraz kwestionariusz WOMAC (Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index) który mierzy ból, sztywność i funkcję fizyczną.
Wyniki były imponujące. Już po 7 dniach grupa otrzymująca 250 mg 5-Loxin wykazała statystycznie istotną poprawę w zakresie bólu i funkcji fizycznej w porównaniu z placebo. Do końca 90-dniowego okresu, redukcja bólu na skali VAS wyniosła 31.6% w grupie 100 mg i jeszcze więcej w grupie 250 mg. Indeks WOMAC dla bólu poprawił się o 30.3%, dla sztywności o 42.2%, a dla funkcji fizycznej o 21.25%.
Co szczególnie interesujące, badacze mierzyli również poziom metaloproteazy MMP-3 w płynie stawowym. MMP-3 jest enzymem który degraduje składniki macierzy pozakomórkowej chrząstki i jest markerem destrukcji stawu. Po 90 dniach, poziom MMP-3 spadł o 31.37% w grupie 100 mg i o 46.4% w grupie 250 mg w porównaniu z placebo. To sugeruje że Boswellia nie tylko łagodzi objawy ale może też hamować progresję choroby na poziomie strukturalnym.
Kolejne badanie porównawcze z 2010 roku (również Sengupta i zespół) zestawiło 5-Loxin z Aflapinem u 60 pacjentów z OA kolana przez 90 dni. Obie grupy aktywne otrzymywały 100 mg dziennie. Wyniki pokazały że chociaż obie formulacje były skuteczne, Aflapin wykazywał tendencję do szybszego i silniejszego działania na wszystkich mierzonych parametrach. Poprawa na skali VAS wystąpiła już po 7 dniach w grupie Aflapin.
W Chorobach Zapalnych Jelit Wyniki Są Obiecujące Ale Nie Jednoznaczne
Choroby zapalne jelit, czyli wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa, UC) i choroba Leśniowskiego-Crohna (CD), były kolejnym logicznym celem dla Boswellii ze względu na jej mechanizm działania. Leukotrieny odgrywają istotną rolę w patogenezie tych chorób, a hamowanie 5-LOX mogłoby teoretycznie zmniejszyć napływ komórek zapalnych do śluzówki jelita.
Wczesne badania były zachęcające. Badanie z 1997 roku (Gupta i współpracownicy) porównało Boswellia serrata 350 mg trzy razy dziennie z sulfasalazyną 1 g trzy razy dziennie u pacjentów z czynnym wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego stopnia II i III przez 6 tygodni. Wyniki pokazały że 82% pacjentów w grupie Boswellia osiągnęło remisję w porównaniu z 75% w grupie sulfasalazyny. Poprawiły się też parametry histopatologiczne biopsji odbytnicy, poziom hemoglobiny i żelaza, oraz liczba leukocytów i eozynofilów.
Jednak nie wszystkie badania były pozytywne. Duże randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo badanie z 2011 roku (Holtmeier i współpracownicy) oceniało skuteczność nowego ekstraktu Boswellia (Boswelan) w utrzymaniu remisji u 108 pacjentów z chorobą Crohna przez 52 tygodnie. Pacjenci otrzymywali 2400 mg Boswelan dziennie (6 kapsułek po 400 mg) lub placebo.
Wyniki były rozczarowujące. Badanie zostało przedwcześnie zakończone z powodu braku różnicy między grupą aktywną a placebo. 59.9% pacjentów otrzymujących Boswelan utrzymało remisję w porównaniu z 55.3% w grupie placebo, co nie było statystycznie istotne (P=0.85). Średni czas do nawrotu wynosił 171 dni w grupie aktywnej i 185 dni w grupie placebo. Nie zaobserwowano przewagi Boswellii w zakresie wskaźnika aktywności choroby Crohna (CDAI) ani kwestionariusza jakości życia (IBDQ).
Aliness Maślan sodu 720 mg 100kaps-KLIKNIJ TUTAJ
W Astmie Osmódelnej Boswellia Poprawiała Parametry Spirometryczne i Redukowała Eozynofilię
Astma jest chorobą gdzie leukotrieny odgrywają szczególnie ważną rolę. Cysteinylowe leukotrieny LTC4, LTD4 i LTE4 są potężnymi substancjami kurczącymi mięśnie gładkie oskrzeli, stymulują produkcję śluzu i zwiększają przepuszczalność naczyń. Dlatego inhibitory leukotrienów jak montelukast (Singulair) są skuteczną terapią uzupełniającą w astmie.
Klasyczne badanie z 1998 roku (Gupta i współpracownicy) było podwójnie zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniem u 40 pacjentów z astmą oskrzelową. Pacjenci otrzymywali Boswellia serrata 300 mg trzy razy dziennie lub placebo (laktoza) przez 6 tygodni.
Wyniki w grupie Boswellia były bardzo dobre. 28 z 40 pacjentów (70%) wykazało poprawę objawów w postaci zmniejszenia duszności i redukcji liczby napadów. Parametry spirometryczne jak FEV1 (natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa), FVC (natężona pojemność życiowa) i szczytowy przepływ wydechowy (PEF) uległy istotnej poprawie. Spadła też eozynofilia we krwi obwodowej i OB (odczyn Biernackiego).
W grupie placebo tylko 11 z 40 pacjentów (27%) wykazało poprawę, co było statystycznie istotnie mniej niż w grupie aktywnej.
To badanie ma pewne ograniczenia. Było relatywnie małe (40 osób), krótkie (6 tygodni), i stosowało tradycyjny ekstrakt bez standaryzacji na AKBA. Nie wiadomo też jakie leki przeciwastmatyczne pacjenci stosowali jako terapię podstawową i czy Boswellia działała jako monoterapia czy dodatek.
Od tamtego czasu nie przeprowadzono dużych, wysokiej jakości badań potwierdzających te wyniki z nowoczesnymi ekstraktami standaryzowanymi na AKBA. To jest luka w literaturze która wymaga uzupełnienia zanim można będzie formułować silne zalecenia dotyczące stosowania Boswellii w astmie.
Jak Wybrać Właściwy Ekstrakt i Jakie Dawki Stosować
Po przejrzeniu dostępnych danych naukowych można sformułować praktyczne zalecenia dotyczące wyboru ekstraktu i dawkowania.
Jeśli szukasz ekstraktu o najlepszym stosunku skuteczności do ceny dla wsparcia zdrowych stawów, Aflapin (AprèsFlex) w dawce 100-200 mg dziennie wydaje się optymalnym wyborem. Ta formulacja łączy 20% standaryzację na AKBA z frakcją olejową która poprawia biodostępność. Badania wykazały efekty już po 5 dniach i trwałą poprawę przez 6 miesięcy obserwacji. Dawka 100 mg dziennie była skuteczna w badaniach klinicznych.
5-Loxin standaryzowany na 30% AKBA jest drugą sprawdzoną opcją. Wymaga nieco wyższych dawek (100-250 mg dziennie) i wolniejszego początku działania (7 dni), ale również ma solidne dowody kliniczne. Jest to dobra opcja jeśli Aflapin nie jest dostępny.
Casperome (formulacja Phytosome z lecytyną) może być szczególnie odpowiedni dla osób z problemami wchłaniania lub niską biodostępnością doustnych suplementów. Kompleksowanie z fosfatydylocholiną znacząco poprawia absorpcję. Typowe dawki to 250-500 mg dziennie.
Tradycyjne ekstrakty Boswellia standaryzowane na 65% całkowitych kwasów boswelliowych (bez wzbogacenia w AKBA) też mogą działać, ale wymagają wyższych dawek rzędu 300-400 mg trzy razy dziennie (900-1200 mg łącznie). Są tańsze ale mniej wygodne w stosowaniu.
Pora przyjmowania ma znaczenie. Kwasy boswelliowe wchłaniają się znacznie lepiej z posiłkiem bogatym w tłuszcze. Jeśli przyjmujesz Boswellię raz dziennie, zrób to z głównym posiłkiem zawierającym tłuszcze (np. obiad). Jeśli dawka jest podzielona, staraj się przyjmować każdą porcję z posiłkiem.
Czas do wystąpienia efektu zależy od formulacji. Przy Aflapinie możesz zauważyć poprawę bólu i sztywności stawów już po 5-7 dniach. Przy tradycyjnych ekstraktach pełny efekt może wymagać 4-8 tygodni regularnego stosowania. Nie rezygnuj zbyt wcześnie jeśli nie widzisz natychmiastowych efektów.
W przypadku stanów zapalnych jelit dawki stosowane w badaniach wynosiły 350-400 mg trzy razy dziennie tradycyjnego ekstraktu. Przy nowszych formulacjach wzbogaconych w AKBA brak jest wystarczających danych do formułowania zaleceń dawkowania.
Źródła
Sengupta K, et al. A double blind, randomized, placebo controlled study of the efficacy and safety of 5-Loxin for treatment of osteoarthritis of the knee. Arthritis Research & Therapy. 2008.
Sengupta K, et al. Comparative efficacy and tolerability of 5-Loxin and Aflapin against osteoarthritis of the knee: a double blind, randomized, placebo controlled clinical study. International Journal of Medical Sciences. 2010.
Vishal AA, et al. A double blind, randomized, placebo controlled clinical study evaluates the early efficacy of Aflapin in subjects with osteoarthritis of knee. International Journal of Medical Sciences. 2011.
Holtmeier W, et al. Randomized, placebo-controlled, double-blind trial of Boswellia serrata in maintaining remission of Crohn’s disease. Inflammatory Bowel Diseases. 2011.
Gupta I, et al. Effects of Boswellia serrata gum resin in patients with ulcerative colitis. European Journal of Medical Research. 1997.
Gupta I, et al. Effects of Boswellia serrata gum resin in patients with bronchial asthma. European Journal of Medical Research. 1998.
Ammon HP. Boswellic Acids and Their Role in Chronic Inflammatory Diseases. Advances in Experimental Medicine and Biology. 2016.
Abdel-Tawab M, et al. Boswellia serrata: an overall assessment of in vitro, preclinical, pharmacokinetic and clinical data. Clinical Pharmacokinetics. 2011.
Sailer ER, et al. Acetyl-11-keto-beta-boswellic acid (AKBA): structure requirements for binding and 5-lipoxygenase inhibitory activity. British Journal of Pharmacology. 1996.
