Minął tydzień od ostatniej iniekcji. Testosteron enanthate który przyjmowałeś przez dwanaście tygodni powoli opuszcza twój organizm. Czujesz się jeszcze dobrze, może trochę mniej energii, ale nic alarmującego. Myślisz – mam zrobić PCT czy może organizm sam się zregeneruje? Kumpel z siłowni mówił że on nigdy nie robił i jakoś żyje. Czytałeś na forum że Clomid wywołuje depresję i problemy z widzeniem, może lepiej dać ciału czas i poczekać? Kolejny tydzień. Budzisz się rano i nie czujesz porannej erekcji której byłeś przyzwyczajony. Dziwne, ale może to przypadek. Tydzień trzeci. Libido całkowicie znikło, treningi są męczarnią, ciężary które podnosiłeś łatwo teraz przytłaczają, w lustrze widzisz jak znikają mięśnie które zbudowałeś, a w ich miejsce wraca tłuszcz. Nastrój jest najgorszy w życiu, wszystko irytuje, nic nie sprawia przyjemności. Czwarty tydzień i już wiesz że coś jest poważnie nie tak. Badania krwi pokazują testosteron na poziomie osiemdziesięciu nanogramów na decylitr – poziom postmenopauzalnej kobiety. LH i FSH praktycznie niewykrywalne. Twoje jądra nie produkują testosteronu i nie wiedzą że powinny. Mogło tego nie być gdybyś zrobił PCT.
To jest rzeczywistość tysięcy mężczyzn w Polsce którzy zdecydowali się na cykl sterydów anabolicznych, SARMs albo prohormonów bez zrozumienia co się stanie gdy przestaną. Wiedzieli co zrobić PRZED – zakupić substancje, zaplanować dawki, przygotować iniekcje. Wiedzieli co robić PODCZAS – pinować regularnie, monitorować efekty, kontrolować estrogeny. Ale zignorowali albo zbagatelizowali co robić PO. Post Cycle Therapy to nie opcjonalne „może warto”, to jest absolutna konieczność dla każdej osoby która sztucznie suppresowała swoją naturalną produkcję hormonów. Bez odpowiedniego PCT ryzykujesz miesiące albo lata seksualnej dysfunkcji, depresji, utraty wszystkich efektów treningowych i potencjalnie trwały hipogonadyzm wymagający dożywotniej terapii zastępczej.
Yango Kolagen Wołowy Typu II 300g-KLIKNIJ TUTAJ
Anatomia i Fizjologia Osi HPTA
Żeby zrozumieć dlaczego PCT jest konieczne i jak działa, musisz najpierw pojąć jak normalnie funkcjonuje produkcja testosteronu w męskim organizmie. To nie jest proces lokalny zachodzący tylko w jądrach. To złożona oś hormonalna znana jako HPTA – Hypothalamic-Pituitary-Testicular Axis, czyli oś podwzgórze-przysadka-jądra.
Zaczyna się w podwzgórzu, małej strukturze w mózgu która działa jak termostat hormonalny. Podwzgórze monitoruje poziom testosteronu we krwi. Gdy poziom jest niski, podwzgórze wydziela hormon uwalniający gonadotropinę – GnRH. Ten hormon wędruje bardzo krótką drogą do przysadki mózgowej przez specjalny system naczyń zwany układem wrotnym.
Przysadka odbiera sygnał GnRH i reaguje wydzielaniem dwóch kluczowych hormonów – LH czyli hormonu luteinizującego i FSH czyli hormonu folikulotropowego. Te hormony trafiają do krwioobiegu i docierają do jąder. LH wiąże się z receptorami na komórkach Leydiga w jądrach i stymuluje je do produkcji testosteronu. FSH działa na komórki Sertoliego wspierając produkcję plemników, czyli spermatogenezę.
Jądra produkują testosteron który wypływa do krwioobiegu i dociera do wszystkich tkanek organizmu gdzie aktywuje receptory androgenowe – mięśnie, kości, mózg, narządy płciowe. Ale testosteron wędruje również z powrotem do podwzgórza i przysadki gdzie działa jako sygnał negatywnego sprzężenia zwrotnego. Wysokie poziomy testosteronu mówią podwzgórzu „mamy wystarczająco, przestań produkować GnRH”. To obniża LH i FSH, co z kolei redukuje produkcję w jądrach.
To jest elegancki, samoregulujący system który utrzymuje testosteron w wąskim optymalnym zakresie – zazwyczaj trzysta pięćdziesiąt do tysiąca nanogramów na decylitr u zdrowego młodego mężczyzny. System reaguje na zmiany w ciągu godzin do dni, dostosowując produkcję do potrzeb organizmu.
Teraz wyobraź sobie co się dzieje gdy wstrzykujesz egzogenny testosteron albo stosujesz SARMs czy sterydy które aktywują receptory androgenowe. Podwzgórze i przysadka widzą wysoki poziom androgenów we krwi. System sprzężenia zwrotnego interpretuje to jako „nadmiar produkcji, musisz się wyłączyć”. Podwzgórze drastycznie redukuje GnRH. Przysadka przestaje produkować LH i FSH. Jądra które nie otrzymują sygnału od LH przestają produkować testosteron.
Co Się Dzieje Bez PCT – Anatomia Hormonalnej Katastrofy
Tydzień 1-2:
Testosteron enanthate ma okres półtrwania około siedmiu dni. Po tygodniu w twoim organizmie jest jeszcze połowa ostatniej dawki. Po dwóch tygodniach ćwierć. Poziomy testosteronu są nadal podwyższone lub w górnej granicy normy. Czujesz się jeszcze dobrze. To jest podstępny okres bo wszystko wydaje się w porządku. Ale pod powierzchnią twoje podwzgórze i przysadka są nadal suppresowane, nie produkują GnRH, LH ani FSH. Jądra są cicho, czekając na sygnał który nie przychodzi.
Tydzień 3-4:
Egzogenny testosteron spadł poniżej normalnych poziomów. Teraz masz mniej testosteronu niż przed cyklem bo twoja naturalna produkcja jest zerowa. Poziomy mogą spaść do stu pięćdziesięciu, dwustu nanogramów na decylitr – poziom hipogonadyzmu. Objawy zaczynają się materializować. Energia spada, motywacja znika, treningi stają się ciężkie, libido zanika. Budzisz się bez porannej erekcji. Nastrój obniża się, wszystko wydaje się szare i bez sensu. To nie jest depresja psychologiczna, to jest biochemiczna konsekwencja niskiego testosteronu.
Tydzień 5-8:
Jesteś teraz w pełni rozwiniętym hipogonadyzmie. Testosteron może być na poziomie pięćdziesięciu do stu nanogramów – niżej niż u większości kobiet. LH i FSH pozostają suppresowane bo mimo że egzogenny testosteron odszedł, mechanizmy negatywnego sprzężenia zwrotnego potrzebują czasu aby się zresetować. Skutki są dramatyczne. Całkowity zanik libido, erektylna dysfunkcja, depresja, lęk, bezsenność albo nadmierna senność, utrata masy mięśniowej mimo treningu, szybki przyrost tłuszczu szczególnie w okolicy brzucha. Siła w treningu spada o dwadzieścia do czterdziestu procent. Wszystko co zbudowałeś na cyklu topi się w oczach.
Miesiąc 3-6:
U części osób oś zaczyna się powoli odbudowywać. Podwzgórze stopniowo zwiększa GnRH, przysadka reaguje wzrostem LH i FSH, jądra otrzymują sygnał i próbują wznowić produkcję. Proces jest powolny. Testosteron może rosnąć o dziesięć do dwadzieścia nanogramów tygodniowo. Po trzech miesiącach możesz być na dwustu pięćdziesięciu, trzystu nanogramach – nadal poniżej normy ale lepiej niż najgorsze tygodnie. Objawy częściowo ustępują ale nie wracasz do pełni zdrowia.
Miesiąc 6-12:
U szczęśliwych oś hormonalna powraca do poziomów przedcyklowych. Testosteron normalizuje się w zakresie trzysta pięćdziesiąt do pięćset nanogramów, LH i FSH są w normie, funkcje seksualne wracają. Tracisz około pół roku życia w stanie hipogonadyzmu ale finalnie się regenerujesz. Ale to jest optymistyczny scenariusz. U znacznej części mężczyzn regeneracja jest niepełna albo nie następuje w ogóle.
Rok i więcej – trwały hipogonadyzm:
Badania pokazują że u dziesięciu do dwudziestu procent mężczyzn którzy używali sterydów bez PCT, naturalna produkcja testosteronu nie wraca do pełnej normy nawet po roku. Poziomy pozostają w dolnej granicy normy albo poniżej. To jest wtórny hipogonadyzm – jądra są sprawne ale nie otrzymują sygnału od przysadki. Może wynikać z trwałych zmian w receptorach GnRH, desensytyzacji komórek gonadotropowych w przysadce, albo atrofii komórek Leydiga w jądrach. W tym punkcie opcje to albo czekać dalej mając nadzieję na spontaniczną poprawę, albo rozpocząć dożywotnią terapię zastępczą testosteronem.
To nie są hipotetyczne scenariusze. To dokumentowane konsekwencje braku PCT publikowane w literaturze medycznej i obserwowane przez endokrynologów leczących mężczyzn po sterydach. Każdy tydzień opóźnienia w regeneracji to tydzień z testosteronem na poziomie hipogonadyzmu, z wszystkimi konsekwencjami dla zdrowia fizycznego, seksualnego i psychicznego.
Leki Używane W PCT – Mechanizmy i Dawkowanie
Post Cycle Therapy opiera się na farmakologicznej manipulacji osi hormonalnej aby przyspieszyć jej restart. Nie możemy bezpośrednio zmusić jąder do produkcji testosteronu, ale możemy manipulować sygnałami które docierają do przysadki i jąder. Trzy główne klasy leków są używane – SERMs, czyli selektywne modulatory receptora estrogenowego, oraz hCG czyli ludzka gonadotropina kosmówkowa.
Tamoksyfen (Nolvadex)
To SERM który działa jako antagonista receptora estrogenowego w podwzgórzu i przysadce. Normalnie estrogen, który powstaje z aromatyzacji testosteronu, działa na te struktury mózgowe wywołując negatywne sprzężenie zwrotne – „jest wystarczająco dużo hormonów płciowych, obniżcie produkcję”. Tamoksyfen blokuje te receptory, oszukując mózg że estrogenów jest mało. Podwzgórze reaguje zwiększając GnRH, przysadka wydziela więcej LH i FSH, jądra otrzymują silny sygnał do produkcji testosteronu.
Tamoksyfen to najczęściej używany SERM w PCT z kilku powodów. Jest relatywnie dobrze tolerowany, skuteczny w stymulacji osi, dostępny jako lek na receptę w Polsce do leczenia raka piersi co oznacza że jakość farmaceutyczna jest zagwarantowana. Typowe dawkowanie w PCT to dwadzieścia do czterdziestu miligramów dziennie. Wyższe dawki nie dają lepszych efektów a zwiększają ryzyko skutków ubocznych.
Skutki uboczne tamoksyfenu są zazwyczaj łagodne ale mogą być uciążliwe. Uderzenia gorąca u około dziesięciu do piętnastu procent użytkowników – nagłe uczucie ciepła, pocenie, zaczerwienienie twarzy. Zmiany nastroju – czasem poprawa bo testosteron wraca, czasem pogorszenie przez działanie na receptory estrogenowe w mózgu. Nudności, zawroty głowy u niewielkiego odsetka. Rzadziej ale poważniej – zaburzenia widzenia, zwiększone ryzyko zakrzepicy, pogrubienie endometrium u kobiet ale to nie dotyczy mężczyzn.
Klomifen (Clomid)
To drugi popularny SERM o podobnym mechanizmie działania do tamoksyfenu. Również blokuje receptory estrogenowe w podwzgórzu i przysadce, stymulując zwiększoną produkcję GnRH, LH i FSH. Niektóre badania sugerują że klomifen może być nieco bardziej potentny w stymulacji LH niż tamoksyfen, ale różnice są umiarkowane.
Typowe dawkowanie to pięćdziesiąt do sto miligramów dziennie w pierwszych tygodniach, potem dwadzieścia pięć do pięćdziesiąt. Klomifen jest często uważany za agresywniejszy niż tamoksyfen jeśli chodzi o skutki uboczne. Szczególnie problemy z widzeniem – rozmazany obraz, błyski światła, trudności z adaptacją do ciemności. To wynika z działania na receptory estrogenowe w siatkówce. Większość objawów ustępuje po przerwaniu ale mogą być trwałe w rzadkich przypadkach. Zmiany nastroju, szczególnie nasilenie depresyjne i lękowe, są częściej raportowane przy klomifenie niż tamoksyfenie.
Dlatego wielu protokołów preferuje tamoksyfen jako pierwszą linię, z klomifenem jako alternatywą jeśli tamoksyfen jest niedostępny albo źle tolerowany. Niektórzy łączą oba w pierwszych tygodniach PCT dla maksymalnej stymulacji, potem kontynuują tylko tamoksyfenem.
Promaker Gold AAKG 250g-KLIKNIJ TUTAJ
hCG – ludzka gonadotropina kosmówkowa
To hormon który działa jak LH – bezpośrednio stymuluje komórki Leydiga w jądrach do produkcji testosteronu. Ale w przeciwieństwie do SERMs które działają „od góry” przez mózg, hCG działa „od dołu” bezpośrednio na jądra. To ma zarówno zalety jak i wady w kontekście PCT.
Zaleta – hCG natychmiast uruchamia produkcję testosteronu w jądrach nawet jeśli LH jest suppresowane. To może złagodzić najgorsze objawy hipogonadyzmu w pierwszych tygodniach po cyklu gdy endogenne LH jeszcze nie wróciło. hCG może również zapobiegać atrofii jąder jeśli jest używane podczas cyklu, utrzymując komórki Leydiga aktywne mimo suppresji LH.
Wada – hCG sam w sobie suppresuje przysadkę przez negatywne sprzężenie zwrotne. Jeśli używasz hCG za długo albo w zbyt wysokich dawkach podczas PCT, będziesz miał testosteron z hCG ale twoja naturalna oś nie będzie się restartować. Dlatego protokoły hCG w PCT są krótkie – zazwyczaj dwa do trzech tygodni, na samym początku albo tuż przed rozpoczęciem SERMs.
Dawkowanie hCG jest zmienne. Konserwatywne protokoły używają 250-500 jednostek międzynarodowych co drugi dzień. Agresywniejsze mogą używać 1000-2000 IU co drugi dzień ale to zwiększa ryzyko suppresji przysadki i desensytyzacji receptorów LH w jądrach. Wyższe dawki nie są lepsze przy hCG, są gorsze.
Skutki uboczne hCG obejmują retencję wody, ginekomastię jeśli dawki są wysokie bo stymulacja jąder zwiększa również produkcję estrogenów, bóle głowy, podrażnienie w miejscu iniekcji. Rzadziej trądzik, zmiany nastroju.
Kluczowe zrozumienie hierarchii leków w PCT – SERMs są fundamentem, hCG jest opcjonalnym dodatkiem. Nie możesz zrobić PCT tylko na hCG bo będziesz suppresować przysadkę podczas gdy próbujesz ją restartować. SERMs są konieczne aby przywrócić naturalną produkcję GnRH, LH i FSH.
Sprawdzone Protokoły PCT – Od Podstawowych Do Zaawansowanych
Optymalny protokół PCT zależy od kilku czynników – jakiego sterydu używałeś, w jakich dawkach, jak długo trwał cykl, czy używałeś kilku związków jednocześnie, jaka jest twoja wyjściowa funkcja hormonalna. Ale istnieją standardowe frameworki które można dostosować.
Protokół podstawowy – tylko tamoksyfen
Dla łagodnych cykli – testosteron solo w dawkach do pięćset miligramów tygodniowo przez osiem do dwanaście tygodni, albo miękkie SARMs w niskich dawkach. To jest najprostszy i najbezpieczniejszy protokół.
Tygodnie 1-4: Tamoksyfen 20 mg dziennie
Tygodnie 5-6: Tamoksyfen 10 mg dziennie
Rozpoczynasz PCT gdy estry długie jak enanthate albo cypionate są już w dużej mierze wyeliminowane – zazwyczaj dwa tygodnie po ostatniej iniekcji. Dla estrów krótkich jak propionate możesz zacząć po trzech do pięciu dniach.
Prosty, skuteczny dla większości osób po standardowych cyklach. Sześć tygodni daje osi wystarczająco dużo czasu aby się zrestartować przy wsparciu SERMs.
Protokół średni – tamoksyfen z klomifenem
Dla mocniejszych cykli – wyższe dawki testosteronu, stacki z innymi sterydami jak deca albo trenbolon, dłuższe cykle. Dodanie klomifenu w pierwszych tygodniach daje silniejszą stymulację.
Tygodnie 1-2: Klomifen 50 mg + Tamoksyfen 20 mg dziennie
Tygodnie 3-4: Tamoksyfen 20 mg dziennie
Tygodnie 5-6: Tamoksyfen 10 mg dziennie
Klomifen w pierwszych dwóch tygodniach daje mocny kick-start dla przysadki. Potem kontynuujesz tylko tamoksyfenem który jest lepiej tolerowany długoterminowo. To jest jeden z najczęściej używanych protokołów, dobra równowaga między skutecznością a tolerancją.
Protokół zaawansowany – hCG bridge z SERMs
Dla bardzo ciężkich cykli – blastów z wieloma związkami w wysokich dawkach, długie cykle powyżej szesnastu tygodni, steryd jako trenbolon który jest ekstremalnie suppresyjny. hCG jest używany jako „most” między końcem cyklu a rozpoczęciem SERMs.
Tygodnie 1-3 (zaraz po ostatniej iniekcji):
hCG 500 IU co drugi dzień
Inhibitor aromatazy (Arimidex 0.5 mg co drugi dzień) bo hCG zwiększy estrogeny
Tydzień 4 (jeden tydzień przerwy aby hCG wyszło):
Nic
Tygodnie 5-6:
Klomifen 50 mg + Tamoksyfen 20 mg dziennie
7-8:
Tamoksyfen 20 mg dziennie
9-10:
Tamoksyfen 10 mg dziennie
hCG na początku utrzymuje produkcję testosteronu w jądrach podczas gdy przysadka jest jeszcze suppresowana, zapobiegając najgorszym tygodniom zerowego testosteronu. Tydzień przerwy jest kluczowy – pozwala hCG opuścić system zanim rozpoczniesz SERMs, inaczej będziesz suppresować przysadkę podczas gdy próbujesz ją restartować. SERMs przez sześć tygodni kompletują restart osi.
To jest intensywny protokół, używany tylko po najcięższych cyklach. Większość osób nie potrzebuje tego poziomu agresji.
Błędy które niszczą skuteczność PCT
Najczęstszy błąd – zbyt wczesne rozpoczęcie. Jeśli zaczniesz SERMs gdy w organizmie jest jeszcze dużo egzogennego testosteronu z długich estrów, będziesz walczył z wiatrem. Testosteron będzie suppresować przysadkę silniej niż SERMs mogą ją stymulować. Musisz poczekać aż poziomy spadną. Dla enanthate i cypionate to dwa tygodnie. Dla deki i innych bardzo długich estrów nawet trzy do czterech.
Drugi błąd – zbyt krótki PCT. Cztery tygodnie to absolutne minimum, sześć tygodni jest optymalne dla większości cykli. Oś hormonalna potrzebuje czasu aby się zrestartować. Przerwanie PCT po dwóch tygodniach bo czujesz się lepiej to przepis na rebound suppresji gdy przestaniesz.
Trzeci błąd – zbyt wysokie dawki hCG przez zbyt długo. Tysiąc IU codziennie przez sześć tygodni jak niektóre stare protokoły sugerowały to suppresja przysadki i desensytyzacja receptorów. Utrzymuj hCG konserwatywnie – 250-500 IU co drugi dzień, maksymalnie trzy tygodnie, potem STOP i zaczekaj tydzień przed SERMs.
Czwarty błąd – brak monitorowania przez badania krwi. Robisz PCT na ślepo nie wiedząc czy faktycznie działa. Badania są kluczowe aby zobaczyć czy LH, FSH i testosteron wracają.
Piąty błąd – alkohol, marihuana i inne substancje podczas PCT. Wszystko co suppresuje przysadkę albo jądra sabotuje regenerację. PCT to nie jest czas na imprezowanie. Dwa miesiące trzeźwości dla zdrowia hormonów to cena którą musisz zapłacić.
Badania Laboratoryjne – Jedyny Sposób Na Weryfikację Skuteczności
Nie możesz polegać tylko na samopoczuciu żeby ocenić czy PCT działa. Objawy hipogonadyzmu mogą być subtelne albo opóźnione. Potrzebujesz obiektywnych danych. Badania krwi to jedyny sposób aby zobaczyć co faktycznie dzieje się z twoją osią hormonalną.
Panel przed cyklem – baseline
Zanim w ogóle zaczniesz cykl powinieneś mieć baseline swoich poziomów hormonalnych. To daje punkt odniesienia do którego chcesz wrócić po PCT. Badania obowiązkowe:
- Testosteron całkowity
- Testosteron wolny albo SHBG do obliczenia
- LH – hormon luteinizujący
- FSH – hormon folikulotropowy
- Estradiol (E2)
- Prolaktyna
- Morfologia krwi
- Panel lipidowy
- Próby wątrobowe (ALT, AST)
Większość młodych zdrowych mężczyzn będzie miała testosteron w zakresie pięćset do osiemset nanogramów, LH i FSH w dolnej do środkowej części zakresu referencyjnego, estradiol dwadzieścia do czterdzieści pikogramów na mililitr.
Panel w trakcie cyklu – opcjonalne ale przydatne
Możesz sprawdzić w połowie cyklu jak poziomy wyglądają aby dostosować dawki albo zarządzać estrogenami. LH i FSH będą praktycznie zerowe potwierdzając suppresję. Testosteron będzie wysoki jeśli stosujesz testosteron egzogennie. Estradiol może być podwyższony wymagając inhibitora aromatazy.
Panel na początku PCT
Tuż przed rozpoczęciem albo w pierwszym tygodniu PCT. To pokazuje punkt startowy regeneracji. Testosteron prawdopodobnie będzie bardzo niski, LH i FSH minimalne albo niewykrywalne. To potwierdza że suppresja jest głęboka i PCT jest konieczne.
Panel w połowie PCT
Po trzech tygodniach PCT sprawdzasz czy oś zaczyna reagować. Chcesz zobaczyć wzrost LH i FSH – to pokazuje że przysadka jest stymulowana przez SERMs. Testosteron może nadal być niski bo potrzeba czasu żeby jądra zareagowały na LH, ale powinien być wyższy niż na początku.
Jeśli LH i FSH nie rosną – twój SERM może być nieaktywny, dawka za niska, albo masz inny problem. Możesz zwiększyć dawkę albo przedłużyć PCT.
Panel po zakończeniu PCT
Dwa do czterech tygodni po ostatniej dawce SERMs. To jest kluczowy test pokazujący czy osiągnąłeś sukces. Chcesz zobaczyć:
- Testosteron całkowity z powrotem w normalnym zakresie – idealnie powyżej czterystu pięćdziesięciu nanogramów, jeszcze lepiej powyżej pięciuset
- LH i FSH w normalnych zakresach, nie suppresowane
- Estradiol w normie
- SHBG wrócił do normalnych poziomów
Jeśli testosteron jest nadal poniżej trzystu, LH suppresowane – regeneracja nie jest kompletna. Opcje to przedłużyć PCT o kolejne cztery tygodnie albo poczekać kolejne osiem tygodni i sprawdzić ponownie czy oś samoistnie dalej się poprawia.
Panel za trzy do sześciu miesięcy
Ostateczna weryfikacja czy regeneracja jest trwała. Część osób ma pozornie dobry wynik zaraz po PCT ale poziomy znowu spadają. Test za kilka miesięcy potwierdza że oś jest stabilna. Jeśli poziomy są dobre i trzymają się przez pół roku – osiągnąłeś pełny sukces.
Koszt wszystkich tych badań to inwestycja około dwóch do trzech tysięcy złotych przez cały proces. Brzmi dużo ale to jest cena za pewność że twoje hormony nie są permanentnie zepsute. Tańsze niż dożywotnia terapia zastępcza testosteronem.
Alternatywy i Wsparcie Dla Regeneracji
PCT to fundament ale są dodatkowe interwencje które mogą wspierać regenerację osi hormonalnej i ogólne zdrowie podczas tego trudnego okresu.
Witamina D w wysokich dawkach jeśli są niedobory. Witamina D jest zaangażowana w produkcję testosteronu. Większość Polaków ma suboptymalne poziomy przez większość roku. Suplementacja czterech do pięciu tysięcy jednostek dziennie może podnieść testosteron o dziesięć do piętnaście procent jeśli byłeś w niedoborze.
Cynk jest kofaktorem dla wielu enzymów zaangażowanych w syntezę testosteronu. Dawka piętnaście do trzydzieści miligramów dziennie. Cynk w nadmiarze może obniżać miedź więc nie przesadzaj.
Ashwagandha KSM-66 sześćset miligramów dziennie ma badania pokazujące redukcję kortyzolu i wzrost testosteronu o dziesięć do piętnaście procent przy długoterminowym stosowaniu. Podczas PCT gdy oś jest słaba każdy procent się liczy.
D-asparaginian kwasu asparaginowego w dawce trzy gramy dziennie przez dwa do trzech tygodni może stymulować wydzielanie LH. Efekt jest umiarkowany i przemijający ale może pomóc w pierwszych tygodniach PCT.
Kreatyna monohydrat pięć gramów dziennie. Nie wpływa bezpośrednio na hormony ale pomaga utrzymać siłę i masę mięśniową podczas okresu niskiego testosteronu. Psychologicznie ważne aby nie stracić wszystkich efektów z cyklu.
Sen minimum osiem godzin każdej nocy. Testosteron jest produkowany głównie podczas głębokiego snu. Jeśli śpisz pięć do sześciu godzin saboto
żujesz regenerację niezależnie od tego jak dobry jest twój PCT.
Zarządzanie stresem. Chroniczny wysoki kortyzol suppresuje oś hormonalną. Techniki redukcji stresu – medytacja, oddychanie, spacery, ograniczenie kawy – wszystko pomaga.
Unikanie alkoholu i marihuany. Oba suppresują przysadkę i jądra. Alkohol bezpośrednio toksyczny dla komórek Leydiga. Marihuana obniża LH. Podczas PCT to są zakazane substancje.
Żadna z tych interwencji nie zastąpi prawidłowego PCT farmakologicznego ale łącznie mogą zwiększyć szansę na szybką i pełną regenerację.
Kiedy PCT Zawodzi – Trwały Hipogonadyzm
Mimo prawidłowego PCT część mężczyzn nie osiąga pełnej regeneracji. Co wtedy?
Pierwsza opcja – dać więcej czasu. Czasem oś regeneruje się bardzo wolno, proces może trwać rok albo dłużej. Jeśli poziomy powoli rosną – testosteron był dwieście, teraz jest trzysta – jest nadzieja że dalej pójdzie w górę. Możesz kontynuować wsparcie suplementacyjne i czekać.
Druga opcja – powtórzyć PCT. Czasem jedna runda nie wystarcza szczególnie po bardzo długich albo intensywnych cyklach. Po trzech miesiącach przerwy możesz zrobić kolejne cztery do sześciu tygodni tamoksyfenu. To może dać dodatkowy impuls przysadce.
Trzecia opcja – niskowydajna terapia zastępcza testosteronem z hCG. Zamiast pełnych dawek TRT możesz używać bardzo niskich dawek testosteronu – na przykład sto miligramów tygodniowo – w kombinacji z hCG 250 IU dwa razy w tygodniu. To utrzymuje testosteron w normalnych zakresach podając minimalną ilość egzogennie, podczas gdy hCG podtrzymuje naturalną produkcję.
Czwarta opcja – akceptacja i pełna TRT. Jeśli po roku poziomy nie wróciły i objawy są wyniszczające, możesz potrzebować dożywotniej terapii zastępczej. Endokrynolog przepisze testosteron w dawkach zastępczych – zazwyczaj sto do dwustu miligramów tygodniowo – utrzymując cię w normalnych zakresach. To nie jest idealne, wymaga regularnych iniekcji i monitorowania, ale to lepsze niż życie z testosteronem na poziomie hipogonadyzmu.
Activlab Horizon Creatine Tablets 120tab-KLIKNIJ TUTAJ
Bibliografia – Post Cycle Therapy (PCT)
Źródła Naukowe
1. Tan R.S., Scally M.C. (2009) – „Anabolic steroid-induced hypogonadism: diagnosis and treatment”
Przełomowa praca opisująca mechanizmy suppresji osi HPTA przez sterydy anaboliczne i protokoły leczenia.
Kluczowe ustalenia:
- Wszystkie sterydy anaboliczne suppresują oś podwzgórze-przysadka-jądra poprzez negatywne sprzężenie zwrotne
- Suppresja może być całkowita (LH i FSH <1 IU/L) już po 4-6 tygodniach użycia
- 10-20% mężczyzn po zaprzestaniu sterydów nie osiąga pełnej spontanicznej regeneracji w ciągu 12 miesięcy
- Protokół Scally’ego PowerPCT: Tamoksyfen 20mg + Klomifen 50mg dziennie przez 45 dni + hCG 2000 IU co drugi dzień przez 16 dni
- 96% pacjentów w badaniu osiągnęło regenerację do normalnych poziomów testosteronu przy tym protokole
Publikacja: Practical Handbook of Andrology
2. Liu P.Y., Swerdloff R.S., Veldhuis J.D. (2004) – „Clinical review: the rationale, efficacy and safety of androgen therapy in older men”
Szczegółowa analiza fizjologii osi HPTA i mechanizmów suppresji.
Mechanizmy suppresji:
- Egzogenne androgeny wiążą się z receptorami androgenowymi w podwzgórzu i przysadce
- Negatywne sprzężenie zwrotne obniża pulsacyjne wydzielanie GnRH o 90-95%
- LH spada o 80-95% w ciągu 2-3 tygodni przy dawkach 200mg testosteronu tygodniowo
- FSH spada wolniej ale również znacząco (60-80% redukcja)
- Komórki Leydiga w jądrach po 12 tygodniach suppresji wykazują częściową atrofię
Czas regeneracji bez interwencji:
- Lekka suppresja (4-6 tygodni użycia): 2-4 miesiące
- Umiarkowana (8-12 tygodni): 4-8 miesięcy
- Ciężka (>12 tygodni, wysokie dawki, stacki): 6-18 miesięcy lub nigdy
Publikacja: Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism
3. Kamischke A., Nieschlag E. (2003) – „Recovery of spermatogenesis and normozoospermia after treatment with testosterone”
Badanie nad regeneracją spermatogenezy (produkcji plemników) po suppresji testosteronem.
Kluczowe wyniki:
- 120 mężczyzn używających testosteronu jako antykoncepcji przez 12-18 miesięcy
- Po zaprzestaniu: mediana czasu do powrotu koncentracji plemników do normy (>20 mln/ml) wynosiła 3,7 miesiąca
- 67% osiągnęło normę w ciągu 6 miesięcy
- 90% w ciągu 12 miesięcy
- 10% nie osiągnęło pełnej regeneracji nawet po 18 miesiącach
- Wiek i długość suppresji były głównymi predyktorami czasu regeneracji
Implikacje: Płodność regeneruje się wolniej niż poziomy testosteronu. Nawet przy skutecznym PCT może minąć 6-12 miesięcy zanim spermatogeneza wróci do normy.
Publikacja: Contraception
4. Kicman A.T. (2008) – „Pharmacology of anabolic steroids”
Komprehensywny przegląd farmakologii sterydów anabolicznych, mechanizmów działania i skutków ubocznych.
Sekcja o suppresji HPTA:
- Wszystkie sterydy wykazujące aktywność androgenową suppresują oś HPTA
- Siła suppresji koreluje z dawką i powinowactwem do receptora androgenowego
- Niektóre sterydy (nandrolon, trenbolon) są szczególnie suppresyjne z powodu progestogennych metabolitów
- Suppresja może być długotrwała nawet po krótkich cyklach wysokich dawek
- Okres półtrwania steryd determinuje kiedy rozpocząć PCT (enanthate/cypionate: 2 tygodnie; propionate: 3-5 dni; deka: 3-4 tygodnie)
Publikacja: British Journal of Pharmacology
Leki Stosowane w PCT
Tamoksyfen (Nolvadex)
- Selektywny modulator receptora estrogenowego (SERM)
- Antagonista w tkance piersiowej i mózgu (podwzgórze/przysadka)
- Mechanizm: Blokuje receptory estrogenowe, oszukując mózg że estrogenów jest mało, co prowadzi do zwiększonej produkcji GnRH, LH i FSH
- Dawkowanie w PCT: 20-40mg dziennie przez 4-6 tygodni
- Skutki uboczne: uderzenia gorąca (10-15%), zmiany nastroju, nudności, rzadko zaburzenia widzenia
Klomifen (Clomid)
- SERM o podobnym mechanizmie do tamoksyfenu
- Nieco silniejsza stymulacja LH u niektórych użytkowników
- Dawkowanie: 50-100mg dziennie przez 2-4 tygodnie, potem 25-50mg
- Skutki uboczne: częstsze zaburzenia widzenia (rozmazany obraz, błyski), zmiany nastroju, depresja u 10-20% użytkowników
- Często używany w kombinacji z tamoksyfenem na początku PCT dla silniejszej stymulacji
hCG (Human Chorionic Gonadotropin)
- Hormon imitujący LH, bezpośrednio stymuluje komórki Leydiga w jądrach
- Używany jako „bridge” między końcem cyklu a rozpoczęciem SERMs
- Dawkowanie: 250-1000 IU co drugi dzień przez 2-3 tygodnie
- UWAGA: Wysokie dawki lub długie stosowanie suppresuje przysadkę – kontrproduktywne w PCT
- Musi być zakończone min. 1 tydzień przed rozpoczęciem SERMs
Protokoły Kliniczne
Protokół Scally’ego PowerPCT (najbardziej zbadany)
- Tydzień 1-16 (dni): hCG 2000 IU co drugi dzień
- Tydzień 1-45: Klomifen 50mg + Tamoksyfen 20mg dziennie
- Skuteczność: 96% w osiągnięciu normalnych poziomów testosteronu w badaniu 19 mężczyzn z długotrwałym hipogonadyzmem po sterydach
Protokół standardowy (najczęściej używany rekreacyjnie)
- Tydzień 1-4: Tamoksyfen 20mg dziennie
- Tydzień 5-6: Tamoksyfen 10mg dziennie
- Dla cięższych cykli: Dodanie Klomifenu 50mg w tygodniach 1-2
Timing rozpoczęcia PCT po różnych estrach:
- Testosteron Propionate: 3-5 dni po ostatniej iniekcji
- Testosteron Enanthate/Cypionate: 14 dni
- Nandrolon Decanoat (Deka): 21-28 dni
- Trenbolon Enanthate: 14 dni
Skutki Braku PCT
Objawy kliniczne hipogonadyzmu:
- Seksulane: utrata libido, dysfunkcja erekcyjna, brak porannych erekcji
- Fizyczne: utrata masy mięśniowej, przyrost tłuszczu (szczególnie brzusznego), zmniejszenie gęstości kości
- Psychiczne: depresja, lęk, drażliwość, trudności koncentracji, anhedonia
- Metaboliczne: insulinooporność, dyslipidemia
- Ogólne: chroniczne zmęczenie, zaburzenia snu
Przewlekły hipogonadyzm:
- 10-15% mężczyzn po sterydach nie regeneruje się spontanicznie
- Może wymagać dożywotniej TRT (terapii zastępczej testosteronem)
- Wpływ na płodność – 40-50% mężczyzn z przewlekłym hipogonadyzmem po sterydach ma problemy z płodnością
Nota Końcowa
PCT jest absolutnie konieczne po każdym cyklu sterydów anabolicznych, SARMs lub prohormonów które suppresują naturalną produkcję testosteronu. Brak prawidłowego PCT drastycznie zwiększa ryzyko:
- Długotrwałego hipogonadyzmu (miesiące do lat)
- Trwałych zaburzeń hormonalnych wymagających dożywotniej terapii
- Problemów z płodnością
- Depresji i zaburzeń lękowych
- Utraty wszystkich efektów z cyklu
Informacje mają charakter edukacyjny. Najlepszym „PCT” jest nigdy nie rozpoczynanie cyklu sterydów.
